Gurubal.Mali
@timesgroup.com
कोल्हापूर ः कोणत्याही शहराचा, जिल्ह्याचा अथवा भागाचा विकास हा कणखर नेतृत्व अथवा राजकीय इच्छाशक्तीवर अवलंबून असतो. राजकीय इच्छाशक्ती असेल त्या-त्या भागाची प्रगती कोणीच रोखू शकत नाही. औरंगाबाद, पुणे, नाशिक अशा शहरांचा झालेला विकास पाहता हे सहज लक्षात येईल. पण गेल्या अनेक वर्षांत कोल्हापूरला नेतृत्वाची पोकळी कायमच राहिल्याने विकासात हा जिल्हा कायमच मागे पडला आहे. जिल्ह्यात ताकदीचे अनेक नेते असूनही त्यांची इच्छाशक्ती आणि दूरदृष्टी दोन्ही कमी पडल्याने कोल्हापूरचा म्हणावा तसा विकास झाला नाही. प्रत्येक बाबतीत संघर्ष करण्यातच कोल्हापूरकरांची बरीच ताकद खर्ची पडत आहे. ही नेतृत्वाची पोकळी जोपर्यंत भरून निघणार नाही, तोपर्यंत विकासाची गाडी सुसाट धावण्याची शक्यता फारच कमी आहे.
कोल्हापूरला समृद्ध आर्थिक व ऐतिहासिक परंपरा आहे. कोल्हापुरी चप्पल, गूळ, दागिने, ऊस, वस्त्रोद्योग केवळ राज्यात अथवा भारतात नव्हे तर जगभर प्रसिद्ध आहे. सहकाराचे जाळे विणलेले पश्चिम महाराष्ट्रातील कोल्हापूर हे महत्त्वाचे केंद्र आहे. या सहकाराच्या माध्यमातून जिल्ह्याचा बराच विकास झाला. येथील वातावरण, धरणे, सुपिकता, माती, भरपूर पाऊस, पाणी अशा अनेक नैसर्गिक मुबलकतेमुळे जिल्ह्याचा विकास झाला; पण तो जेवढा व्हायला हवा होता, तेवढा झाला नाही. नेत्यांमुळे हा जिल्हा पुढे आला असे फारसे कधी दिसले नाही. राज्य पातळीवर नेतृत्व करण्याची क्षमता येथील अनेक नेत्यांमध्ये असूनही हे नेतृत्व राज्यपातळीवर चमकले नाही. येथील नेत्यांमध्ये प्रबळ राजकीय इच्छाशक्ती नसल्यानेच हा जिल्हा विकासापासून अनेक किलोमीटर दूर राहिला आहे.
राजर्षी शाहू महाराजांमुळे जिल्ह्याचा विकास झाला, त्यांची दूरदृष्टी होती म्हणून त्यांनी बांधलेल्या राधानगरी धरणामुळे आज आपण पाणी पितो, शेती करतो. गेल्यावर्षी संपूर्ण राज्यात दुष्काळ पडला होता. दुष्काळाच्या तीव्र झळा राज्यभरातील जनता सोसत असताना कोल्हापूरला त्या फारशा बसल्या नाहीत. काळम्मावाडी व राधानगरी धरणांमुळे पिण्याच्या पाण्याचा प्रश्न फारसा भासला नाही; पण आता राजर्षी शाहू महाराजांच्या कार्याचा ढोल वाजवत असताना आपण कधी काय करणार की नाही, याचा आता विचार करण्याची गरज आहे. त्यांची विकासाची दूरदृष्टी आपल्याला कधी कळणार, हा सर्वसामान्य लोकांच्या मनातील प्रश्न आहे.
नेतृत्वाची खाण, पण...
कोल्हापूरला अनेक नेते लाभले; पण त्यांच्याकडून अपेक्षेप्रमाणे काम झाले नाही. रत्नाप्पाण्णा कुंभार, उदयसिंगराव गायकवाड, श्रीपतराव बोंद्रे, बाळासाहेब माने, सदाशिवराव मंडलिक, कल्लाप्पाणा आवाडे, दिग्विजय खानविलकर, बाबासाहेब कुपेकर, आप्पासाहेब ऊर्फ सा. रे. पाटील अशा अनेक नेत्यांचा कोल्हापूरच्या विकासात मोलाचा वाटा आहे, पण त्यांच्याकडून जेवढ्या अपेक्षा होत्या, त्या पूर्ण होऊ शकल्या नाहीत. काहीजण जातीच्या राजकारणात मागे पडले, काहींना राज्याच्या राजकारणापेक्षा मतदारसंघ आणि जिल्ह्याचे राजकारण महत्त्वाचे वाटल्याने त्यांनी त्यातच अधिक लक्ष घातले. ते स्वतःच्या मतदारसंघात अडकून बसल्यामुळे व त्यांनी व्यापक इच्छाशक्ती न दाखविल्याने जिल्ह्याचे, पर्यायाने त्यांच्यात राजकारणाचेही नुकसान झाले. क्षमता असूनही ते राज्यपातळीवर नेतृत्व करू शकले नाहीत. याउलट शेजारच्या सांगली जिल्ह्यातील वसंतदादा पाटील, सातारा जिल्ह्यातील यशवंतराव चव्हाण, सोलापूरचे सुशीलकुमार शिंदे हे राज्याच्या राजकारणात केवळ चांगलेच चमकले; शिवाय राज्याचा कारभार त्यांनी सांभाळला. इच्छाशक्ती असेल तर काय होऊ शकते हे या तिघांनी दाखवून दिले. त्यामुळे राज्याचे मुख्यमंत्रिपद त्यांना भूषविता आले. या माध्यमातून त्यांनी आपल्या भागाचा विकास केला.
दुसऱ्या फळीत महसूलमंत्री चंद्रकांत पाटील, जिल्हा काँग्रेसचे अध्यक्ष पी. एन. पाटील, माजी आमदार महादेवराव महाडिक, आमदार हसन मुश्रीफ, माजी मंत्री विनय कोरे हे जिल्ह्याचे नेतृत्व करत आहेत. त्यांच्या बरोबरीने युवा नेतृत्व खासदार धनंजय महाडिक आणि आमदार सतेज पाटील यांच्याकडे आगामी काळात जिल्ह्याचे नेतृत्व येणार आहे. यातील मुश्रीफ, धनंजय महाडिक आणि सतेज पाटील यांच्यात राज्यपातळीवर नेतृत्व करण्याची नक्कीच क्षमता आहे; पण ते जिल्ह्याच्या गटबाजीत एवढे अडकले आहेत की, त्यांना राज्याचे नेतृत्व करायला संधीच मिळेना. त्यांनी ठरवले तर प्रत्येकाचे राजकारण बळकट होऊ शकते; पण तशी इच्छाशक्तीच दिसत नाही. नुकतेच खासदार झालेल्या संभाजीराजे छत्रपती यांच्यात धमक आहे. या सर्वांनी ठरवले तर कोणतीच गोष्ट अशक्य नाही; पण या सर्वांचा रस एकमेकांना अडविण्यातच असल्याने कोणीच पुढे जाईनात. हे सर्व नेते गटबाजीत अडकले आहेत. एका पक्षात राहूनही एकत्र राहण्याची भाषा त्यांच्यात नाही. सर्वच पक्षांमध्ये गटबाजीची लागण झाली आहे. पक्ष एक आणि विचार वेगळे, त्यामुळे क्षमता असूनही कोल्हापुरात राज्यपातळीवर नेतृत्व तयार होण्यात अडचणी येत आहेत.
कोल्हापूरचा टोल हटवायचाच, असा नारा कोल्हापूच्या नेत्यांनी दिला. त्याला जनतेनेही साथ दिली. टोलमुक्तीच्या प्रश्नावर सर्वजण एकवटले. त्यामुळे टोलला महाटोला देण्यात नेते यशस्वी झाले. प्रबळ इच्छाशक्ती असेल तर काय होऊ शकते याचे ते उत्तम उदाहरण होय. पण अशी इच्छाशक्ती इतर प्रश्नांमध्ये दिसत नाही. त्यामुळे कोल्हापूरच्या विमानतळाचा प्रश्न रखडला आहे, चित्रनगरीची अवस्था सुधारत नाही, थेट पाइपलाइनचे काम संथगतीने सुरू आहे, राजर्षी शाहू महाराजांचे आंतरराष्ट्रीय स्मारक पुढे सरकेना, शाहू जन्मस्थळाचे काम पूर्ण होईना, रेल्वेचे प्रश्न आहेत तसेच आहेत, चाळीस वर्षांनंतरही कोल्हापूर शहराची हद्दवाढ होईना, आयटी क्षेत्रात कोल्हापूरची प्रगती होईना, औद्योगिक वसाहतींचे प्रश्न आहेत तसेच आहेत. हे सारे प्रश्न सुटायचे असतील तर नेतृत्वाची पोकळी भरून निघण्याची गरज आहे. नव्या दमाच्या जिल्ह्यातील तीन युवा नेत्यांनी मनावर घेतले तर हे सहज शक्य आहे.
माजी मंत्री विनय कोरे यांचे ध्येय मोठे होते; पण पुढे मर्यादा आल्या. त्यांच्या इच्छाशक्तीला बळ मिळाले नाही. विक्रमसिंह घाटगे या स्वच्छ चेहऱ्याच्या नेत्याचा शाहू साखर कारखाना आणि दूध संघ यापलीकडे झेप गेली नव्हती. कल्लाप्पाणा आवाडे इचलकरंजी शहराच्या पलीकडे गेले नाहीत. नरसिंग गुरुनाथ पाटील चंदगडमध्ये, तर सा. रे. पाटील शिरोळमध्येच अडकले होते. खासदार राजू शेट्टी आक्रमक आहेत; पण पक्षाच्या मर्यादा असल्याने त्यांच्यासमोर अडचणी आहेत. भरमू सुबराव तर मतदारसंघाच्या राजकारणात अडकले. महादेवराव महाडिक यांचा तर जिल्ह्याच्या राजकारणात स्वतःचे स्थान भक्कम करण्यातच अधिक रस असतो. त्या पलीकडे जाण्याची त्यांची इच्छा दिसत नाही.
जिल्ह्यातील बहुतांश नेत्यांनी सहकारात लक्ष घातले. साखर कारखाना, दूध संघ, बँका या माध्यमातून आपले राजकारण सुरू ठेवले आहे; पण हे करताना त्यांनी व्यापक दूरदृष्टी ठेवण्याची नितांत गरज आहे. चंद्रकांत पाटील यांच्या रूपाने जिल्ह्याला राज्यपातळीवरील दोन नंबरचे पद मिळाले आहे. कोल्हापूरला प्रथमच एवढे मोठे पद मिळाल्याने त्यांच्याकडून अपेक्षा वाढल्या आहेत. काम करण्याची त्यांच्यात धडाडी आहे. नेतृत्वाची पोकळी त्यांनी भरून काढली तर विकासामध्ये जिल्हा नक्कीच भरारी घेईल यात शंका नाही.
या नेत्यांकडून अपेक्षा
खासदार धनंजय महाडिक, आमदार सतेज पाटील, राजेश क्षीरसागर, प्रकाश आबिटकर, चंद्रदीप नरके, सत्यजित पाटील-सरुडकर, सुजित मिणचेकर, उल्हास पाटील, प्रकाश आवाडे, मालोजीराजे, राजेंद्र पाटील-यड्रावकर, प्रा. संजय मंडलिक.
'पर्यटन व्यवसाय वाढला तर कोल्हापूरच्या विकासाची फार मोठी भरारी आपल्याला दिसेल. पन्हाळ्यावर रोज मोठी गर्दी होते; पण तेथे सुविधा काहीच नाहीत, त्यामुळे पर्यटक तेथे थांबत नाहीत. अंबाबाई मंदिर परिसरदेखील सुविधांविनाच आहे. शेगावचा विकास होऊ शकतो, तर मग कोल्हापूरचा विकास का होऊ शकत नाही? यामध्ये राजकीय इच्छाशक्ती कमी पडते असे वाटते. सर्व राजकीय नेत्यांनी एकत्रित प्रयत्न केल्यास कोल्हापूरचा विकास कोणीच रोखू शकणार नाही. त्याची सुरुवात म्हणून विमानसेवा सुरू करण्यासाठी युद्धपातळीवर प्रयत्न होण्याची गरज आहे.'
डॉ. संजय डी. पाटील
'कोल्हापुरात सकारात्मक गोष्टी हाणून पाडल्या जातात, अशी राज्यपातळीवर इमेज तयार झाली आहे. त्यामुळे अनेक उद्योजक येथे येण्यास तयार नाहीत. गुंतवणूकदारांमध्ये जोपर्यंत कोल्हापूरकरांविषयी आत्मविश्वास निर्माण होणार नाही, तोपर्यंत इकडे फारसे कोणी येणार नाही. त्यामुळे कोल्हापूरच्या प्रगतीसाठी प्रथम या शहराची झालेली इमेज बदलायला हवी. विरोधाला विरोध करण्याचे जे येथे राजकारण सुरू आहे, ते प्रथम थांबायला हवे, तसे झाल्यास सकारात्मक गोष्टी येथे नक्की घडतील.'
दिलीप मोहिते, उद्योजक
'कोल्हापूर जिल्ह्याला एकमुखी आणि खमके नेतृत्व मिळाले नाही. जे नेतृत्व आहे, त्यांच्यावर जनतेचा विश्वास नाही. खमके नेतृत्व नसल्याने वरिष्ठ पातळीवर कोल्हापूरकडे दुर्लक्ष केले जाते. एखाद्या प्रश्नासाठी पक्षीय मतभेद विसरून एकत्र येण्याची गरज आहे, पण ते होताना दिसत नाही. श्रेय कोणाला मिळू नये यासाठी राजकीय नेत्यांची धडपड अधिक असते, यामुळे श्रेयवादात कोणतेच काम वेळेवर होत नाही. या पार्श्वभूमीवर जोपर्यंत राजकीय नेते विकासाच्या मुद्द्यावर एकत्र येणार नाहीत , तोपर्यंत जिल्ह्याचा विकास होणे शक्य नाही.'
विजय औताडे, कार्यकारी संचालक, शाहू कारखाना
एखादी गोष्ट साध्य करण्यासाठी सातत्याने त्याचा पाठपुरावा कोल्हापुरात होत नाही. त्याऐवजी प्रत्येक प्रश्नाला फाटे फोडण्यातच नेत्यांना मोठा रस असतो. विमानसेवा अचानक बंद पडते आणि चार-पाच वर्षे ती सुरू होत नाही यावरूनच हे लक्षात येते. नेत्यांमध्ये इच्छाशक्ती नाही, समन्वय नाही, गांभीर्य तर नाहीच नाही आणि प्रशासनही समर्थ नसल्याने कोल्हापूर विकासात मागे पडले आहे.'
व्ही. बी. पाटील, उद्योगपती
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
