म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर
'जर्मनी आणि रशियाकडून पोलंड बेचिराख होत असताना आमच्या पाच हजार नागरिकांना कोल्हापूर संस्थानाने आश्रय दिला. पोलीश नागरिकांसाठी संस्थानाने मानवतावादी भूमिकेतून मदत केली. त्याचे ऋण फेडू शकत नाही. ८० वर्षांनंतरही कोल्हापुरातील वळिवडे गावाविषयीच्या आमच्या भावना कायम आहेत. प्रेम, मैत्री, मानवतेचा सेतू कायम रहावा,' अशी भावना पोलंडचे उप परराष्ट्रमंत्री मार्सीन प्रिझीदॅज यांनी व्यक्त केली. वळिवडे येथील छत्रपती युवराज शाहू महाराज हायस्कूलच्या प्रांगणात उभारण्यात आलेल्या स्मृतिस्तंभाचे अनावरण प्रिझीदॅज यांच्या हस्ते करण्यात आले. त्यावेळी ते बोलत होते. खासदार संभाजीराजे छत्रपती, धैर्यशील माने, आमदार सतेज पाटील, जिल्हा परिषदेच्या अध्यक्ष शौमिका महाडिक, मुख्यमंत्र्यांचे प्रधान सचिव भूषण गगराणी, पोलंडचे राजदूत ॲडम बुरॉकोस्की, पोलिश एअरलाइन्सचे अध्यक्ष मिल्झाक्झार्स्की, कौन्सूल जनरल डॅमियन आयर्झिक उपस्थित होते.
उप परराष्ट्र मंत्री प्रिझीदॅज म्हणाले, 'वळिवडे येथे होणारे संग्रहालय हे मानवतेचे प्रतिक असेल. कोल्हापूर परिसरात उद्योग, व्यवसाय, सांस्कृतिक, पर्यटन या क्षेत्रांमध्ये आदान-प्रदान केले जाईल. दिल्लीप्रमाणे वार्सा ते मुंबई थेट हवाई वाहतूक सुरू केली जाईल.'
खासदार संभाजीराजे यांनी सोहळ्याची माहिती दिली. ते म्हणाले, 'कोल्हापूरकरांना अभिवादन करण्यासाठी पोलंडचे शिष्टमंडळ इथे आले आहे. १९४३ ते १९४८ या पाच वर्षांच्या काळात पाच हजार पोलंडवासी वळिवडेत वास्तव्यास होते. संस्थानाने त्यांना हॉस्पिटल, चर्च, शाळा, पोस्ट ऑफिस, रेकॉर्ड ऑफिस या सुविधा देण्यासह खाण्या-पिण्याची, राहण्याची सोय केली. या काळात इथली संस्कृती, इथले नियम त्यांनी शिस्तप्रिय पद्धतीने स्वीकारले. या वास्तव्याला पोलंडवासीय आपले दुसरं घर मानतात. या ऐतिहासिक ठिकाणी लवकरच संग्रहालय उभारण्यात येणार आहे.'
प्रधान सचिव भूषण गगराणी म्हणाले, 'दुसऱ्या महायुद्धात सर्वाधिक नुकसान पोलंडचे झाले. संकटसमयी ते वळिवडेत आले. इथल्या लोकांनी त्यांना प्रेम दिले. कोल्हापूरने केलेली मदत अजूनही ते विसरत नाहीत.'
जिल्हाधिकारी दौलत देसाई, महापालिका आयुक्त डॉ. मल्लिनाथ कलशेट्टी, संयोगिताराजे छत्रपती, शहाजी छत्रपती, कर्नल विजयसिंह गायकवाड, वळिवडेचे सरपंच अनिल पंढरे, गांधीनगरच्या सरपंच रितू लालवाणी उपस्थित होत्या. मुख्य कार्यकारी अधिकारी अमन मित्तल यांनी आभार मानले.
'चमका कोल्हापूर हमारा'
राजदूत ॲडम बुरॉकोस्की यांनी हिंदीत भाषणाला सुरुवात केली. 'नमस्ते कोल्हापूर... मेरे भाईयों और बहनों आज का लम्हा बहुत बहुत महत्वपूर्ण है' असे सांगत त्यांनी कोल्हापूरच्या मदतीबद्दल आभार मानले. त्यांनी दिवंगत पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांची कविता म्हणून दाखवली. 'दीप बुझे पश्चिमी गगन के, व्याप्त हुआ बर्बर अँधियारा, किंतु चीर कर तम की छाती, चमका हिंदुस्थान हमारा.. असे सांगून 'चमका कोल्हापूर हमारा' असे शब्द त्यांनी उच्चारताच उपस्थितानी टाळ्यांचा कडकडाट केला.
राजदुतांकडून मराठीत भाषण
कौन्सूल जनरल डॅमियन आयर्झिक यांनी 'नमस्कार' असे म्हणत मराठीतून भाषण केले. 'कोल्हापूर संस्थानाने पोलंडवासियांना संरक्षण दिले. इथल्या मातीतला दयाळूपणा, नागरिकांची सद्भावना पोलंडवासिय सदैव आठवणीत ठेवतील. राजर्षी शाहू महाराजांचा हाच वारसा मजबुत करण्यासाठी त्यांचे वारसदार खासदार संभाजीराजे प्रयत्नशील आहेत. दोन्ही देशाचे संपर्क मजबुत होतील,' अशी अपेक्षा त्यांनी व्यक्त केली.
आंद्रेस झिनेस्कींकडून मराठीत अंकगणित
वळिवडेतील शिबिरात राहिलेले पोलंडवासीय आंद्रेस झिनेक्सी आणि वांदा कोरस्का यांनी आपल्या भावनांना उजाळा दिला. झिनेस्कीने भाषणाची सुरुवात करताना एक, दोन, तीन, चार, ... १७, १८, १९, २० असे अंकगणीत उच्चारताच उपस्थितांनी टाळ्या वाजवून प्रतिसाद दिला.
पोलीश मुलीचे स्थळ
वळिवडेत वास्तव्य करणारे डेनिस मुलींसमवेत शिष्टमंडळासमवेत आले आहेत. त्यांना दोन मुली असून २२ वर्षीय मुलीचा विवाह शहाजीराजे यांच्याबरोबर होऊ शकतो का? अशी विचारणा त्यांनी संभाजीराजे यांना केली. संभाजीराजे यांनी डेनिसची मुलाखत शहाजीराजेंशी करून दिली. शहाजीराजेंनी 'युरोपात माझ्या अनेक मित्र, मैत्रिणी आहेत. तुमच्या मुलीचे स्थळ मी निवडले तर माझ्या पोलीश मैत्रिणी चिडतील', असे सांगून त्यांना कटवल्याचे संभाजीराजे यांनी भाषणात सांगितल्यावर उपस्थितांनी हसून त्याला दाद दिली.
