दोन वर्षापूर्वी ऋषी देसाई हे मऱ्हाठमोळं नाव जगभरात गाजलं ते मास्टर शेफ या स्पर्धेमुळे. या बहुचर्चित स्पर्धेत ऋषीने बाजी मारली तेव्हा तो म्हणाला, 'ही मला हे जमलं कारण खवय्यांची नगरी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या कोल्हापूरचा मी मुलगा आहे.' ऋषीच्या या प्रतिक्रियेचा विचार केला तर आपल्याला हे अमान्य करताच येणार नाही की अस्सल खवय्येगिरी करावी ती कोल्हापूरकरांनीच. पण खाण्यात जितके कोल्हापूरकर पट्टीचे खवय्ये तितकेच पाहुणचार करणे, जिभेचे चोचले पुरवण्यातही कोल्हापूरकरांचा हात कुणीही धरू शकणार नाही. त्यामुळेच खास कोल्हापुरी पदार्थांची चव आजही महाराष्ट्राचे प्रतिनिधीत्व करत जगभरातील खाद्यप्रेमींच्या जीभेवर मनसोक्त रेंगाळत आहे.
उकडीचे मोदक
अख्ख्या मुठीतही न मावणारा डेरेदार मोदक म्हणजे श्रावणापासून भाद्रपदापर्यंत कोल्हापुरातील घराघरात तयार होतोच. पण या मोदकाने गेल्या अनेकवर्षापासून दिल्लीत भरणाऱ्या महाराष्ट्र महोत्सवात येणाऱ्या खवय्यांना तृप्त केले आहे. येथील स्वयंसिद्धा या महिला संस्थेतर्फे दरवर्षी या महाराष्ट्र महोत्सवात सहभागी होणाऱ्या महिला केवळ मोदक ही डिश घेऊन जगभरातील खवय्यांसमोर जातात. त्यांचा अनुभव सांगतो, की एरव्ही महोत्सवात मसालेदार मांसाहारी पदार्थांवर ताव मारणाऱ्यांकडून हमखास उकडीच्या मोदकाच्या स्टॉलसमोर गर्दी केली जाते. तुपात भाजलेल्या ओले खोबरे आणि गुळाच्या सारणाचे उकडी मोदक कोल्हापूरचे नाव जगभरात पोहोचवणारी चव बनली आहे. ऑस्ट्रेलिया, अमेरिका, कॅनडा, सिंगापूर येथील भारतीय हॉटेल्समध्येही खास कोल्हापुरी पद्धतीने बनवलेला मोदक आपले स्थान टिकवून आहे.
पुरणपोळी आणि थालीपीठ
पुरणपोळी ज्या मुलीला बनवायला येते ती पाककौशल्यात पारंगत हे सूत्रच बनले आहे. त्यातही पिठाची पोळी हा कर्नाटकी प्रकार असला तरी तेलाची पोळी करावी ती कोल्हापूरच्या गृहिणीनेच. त्यामुळे मऊ लुसलूशीत पुरणपोळी खाणे यासारखी दुसरी मेजवानी खवय्यांसाठी नसेल. तीच गोष्ट थालीपीठाची. खमंग भाजणीचे थालीपीठ ताज्या लोण्यासोबत रिचवताना होणारा आनंद लुटावा तो अस्सल खवय्यानेच. कोल्हापूरच्या पुरणपोळी आणि थालीपीठाने भरपेटीची ढेकर दिली नाही तरच नवल. दरवर्षी महाराष्ट्र महोत्सवातही कोल्हापूरच्या अनेक महिला पुरणपोळी बनवण्यासाठी राजधानीत जातात आणि पुरणपोळी खाणाऱ्याच्या चेहऱ्यावरच्या आनंदाची शिदोरी घेऊन परततात.
मसाल्याचे तिखट आणि गरम मसाले
कोल्हापूरच्या पदार्थांना जी झणझणीत चव येते त्याचे गमक आहे ते अर्थातच इथल्या मसाल्याच्या तिखटात आणि गरममसाला पावडरमध्ये. वर्षभराचे तिखट करणे हा इथल्या गृहिणींचा प्रोजेक्टच असतो. मिरचीपावडरमध्ये कांदा, लसूण, आले, कोथिंबीर, धडे, सुकेखोबरे आणि गरममसाला घालून केलेल्या या मसाल्याच्या तिखटाला जगात मागणी आहे. मांसाहारी पदार्थच नव्हे तर शाकाहारी डिशेसही या तिखटामुळे चविष्ट होतात. कोल्हापुरातील देशपरदेशात जाणाऱ्या मसाल्याच्या तिखटाचे मार्केट आणि आर्थिक उलाढाल खूपच मोठी आहे.
झणझणीत मिसळ
भरपेट नाश्ता या प्रकारात मोडणारा हा पदार्थ खरा कोल्हापूरचा. आज देशात कुठेही मिसळ मिळत असेल पण कोल्हापूरची मिसळ जगात पोहोचवली ती कोल्हापुराती संदीप फडतरे यांनी. उद्यमनगरातील शेडवजा हॉटेलमध्ये मिळणाऱ्या या मिसळची महती एका जागतिक स्तरावरच्या साप्ताहिकाने घेतली आणि कोल्हापूरच्या मिसळची चव जगात पोहोचली. मटकी, बटाटा, वाटाणा यासोबत मसाल्याचे वाटण यामधून तयार होणाऱ्या मिसळीचा लालभडक कट वरपावा तो कोल्हापुरातच. कोल्हापुरी मिसळीची कृती आता जगभरातील महाराष्ट्रीयन हॉटेल्समध्ये वापरली जात आहे.
तांबडा, पांढरा रस्सा आणि मटण लोणचे
मटणाचे अनेक प्रकार हॉटेल्सच्या मेन्यूकार्डमध्ये पहायला मिळाले तरी कोल्हापूरचं सुकं, तांबडा, पांढरा रस्सा आणि मटण लोणचं याची सर कशालाच येणार नाही. कोल्हापूरच्या पर्यटनाला येणारा खवय्या पर्यटनस्थळांचे दर्शन घेईलच, पण इथला तांबडापांढऱ्या रस्सा भुरकल्याशिवाय त्याची खाद्यभ्रमंती पूर्ण होणार नाही. कोल्हापूरच्या मटणाला असलेली झणझणित चव नाकातून पाणी काढणारी. देशासह परदेशातही कोल्हापुरी मटण असा खास उल्लेख मेन्यूकार्डमध्ये असतो हेच या चवीचे यश आहे. किमान आठवडाभर मटण खाण्याचा आनंद देण्याची किमया मटण लोणच्यात आहे. खास प्रकारच्या मसाल्यात मटणाचे तळलेले चॉप्स मुरवून केलेले मटणाचे लोणचे खास कोल्हापुरी रेसिपीने केले आहे. आजही हा पदार्थ जगभरात वाखाणला जात आहे.
बाकरवडी
दिवाळी आली की कोल्हापुरातील प्रत्येक घरातून एक खमंग वास येतो. मटणाला वापरला जाणारा ओला मसाला जेव्हा वेगळ्या रूपात बाकरवडीत घातला जातो तेव्हा नव्या पदार्थाचा जन्म होतो. खरं तर कोल्हापुरात या बाकरवडीला पुडाची वडी हे रांगडं आहे, याच नावाने ती कोल्हापूरबाहेर खवय्यांच्या राज्यात नांदते आहे. पुणेरी बाकरवडीपेक्षा वेगळी चव असलेल्या या वडीची घडी पारीला एकमेकावर ठेवून घातली जात असल्यामुळे ही पुडाची वडी झाली. खरपूस भाजलेली ही वडी खाल्यानंतर एक झणझणित ठसका जिभेवर रेंगाळतो तो कोल्हापूरच्या मसाल्याचा असतो.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट