कॉलेजच्या परिसरात होतेय विक्री; युजीसीच्या नियमांची अंमलबजावणी नाही
Sachin.patil1@timesgroup.com
Tweet-sachinpMT
कोल्हापूर : बदलती जीवनशैली, चटपटीत खाण्याच्या सवयी, सहज उपलब्ध होणारे पदार्थ यामुळे शहरातील तरुणाई फास्ट आणि जंक फुडचे अतिरेकी सेवन करत आहे. यामुळे तरुण वयात अनेक आजारांना बळी पडण्याचा धोका निर्माण झाला आहे. नुकताच विद्यापीठ अनुदान आयोगाने विद्यापीठ आणि कॉलेज व परिसरात जंकफूड विक्रीस बंदी घालण्याचा निर्णय घेतला आहे. त्याची अंमलबजावणी गरजेची आहे.
गतिमान जीवनशैली अंगीकारताना पटकन उपलब्ध होणाऱ्या आणि चविष्ट असणाऱ्या खाद्यपदार्थांकडे तरुणाई आकर्षित होत आहे. शहरात मोठ्या जाहिरातीचे लागलेले फलक, टी. व्ही, इंटरनेट, मोबाइल या माध्यमातून तरुणाईला प्रभावित करणाऱ्या जाहिराती केल्या जातात. यामुळे अशा पदार्थांचे सेवन मोठ्या प्रमाणात केले जाते. शहरात फास्ट फूड पुरवणारे रेस्टॉरंट, शॉप सहज उपलब्ध असल्याने त्याचा विळखा आणखी घट्ट होत आहे. तसेच ऑनलाइन डिलिव्हरीच्या सोयीदेखील तत्काळ उपलब्ध आहेत. कॉलेजला जाणारे तरुण सकाळी नाश्त्यात फास्टफूडला प्राधान्य देतात. मधल्या ब्रेकमध्ये तळलेले पदार्थ खाल्ले जातात. त्याबरोबर शीतपेयांची मागणी केली जाते. कॉलेज आवारात अशा पदार्थांची सहज विक्री होत असल्याने त्याला आळा घालणे अशक्य होते.
काय आहे फास्ट आणि जंक फूडमधील फरक
अनेकांना फास्ट आणि जंक फूडमधील फरक माहीत नसतो. जंक फूडचा एका अर्थाने कचरा अन्नपदार्थ असा उल्लेख केला जातो. जंक फूडमध्ये पोषक द्रव्ये नसतात किंवा त्याचे प्रमाण कमी असते. फास्ट फूडचा अर्थ लवकरात लवकर तयार होणारे आणि चटपटीत असणारे पदार्थ असा होतो. असे पदार्थ उभ्याने, चालता-बोलता अगदी गाडीत बसूनही खाता येतात. फास्ट फूड तळलेले असतात. तसेच गरम करण्याचा नावावर ते वारंवार त्याच तेलात तळले जातात. अशा पदार्थांत ट्रान्स फॅट आणि कॅलरिज अधिक असतात त्यामुळे ते अधिक धोकादायक असतात. त्यात साखर आणि मिठाचे प्रमाण देखील अधिक असते.
फास्ट आणि जंक फूडचे आरोग्यावर होणारे परिणाम
प्री डायबेटिस
अशा पदार्थांच्या अतिरेकी सेवनामुळे मधुमेहाचा धोका वाढतो. कारण या फूडमध्ये शरीराला आवश्यक असणारे घटक अल्पप्रमाणात असतात. आहारातून शरीराला ग्लुकोजचा पुरवठा होत असतो मात्र जंक फूडमुळे इन्सुलिन निर्मितीच्या कार्यात बिघाड निर्माण होतो. या पदार्थांत फायबरचे प्रमाण असल्याने रक्तातील साखर वाढते. कमी वयात अनेकजण प्री डायबेटीसचे शिकार झालेले असतात.
पोटाचे विकार
सातत्याने जंक फुडच्या आहारी गेलेल्यांना पचनविकार त्रास देतात. तळलेल्या पदार्थांच्या माध्यमातून पित्तनिर्मिती अधिक होऊन पोटातील त्वचेला हानी होते. त्याचबरोबर या पदार्थांत फायबरचे प्रमाण अत्यल्प असल्याने बद्धकोष्ठताचा त्रास ठरलेला असतो.
कमालीचा थकवा व नैराश्य
शरीराचे संतुलन ठेवण्यासाठी आवश्यक असणारे कोणतेही पोषणद्रव्ये जंकफूडमध्ये नसल्याने शरीरासाठी उर्जा निर्मिती होत नसल्याने दीर्घकालीन थकवा, कमजोरी जाणवते. अत्सेच तरुणाईत हार्मोन्सचे प्रमाण बिघडून नैराश्य वाढते. तसेच चित्रविचित्र आभास निर्माण होतात.
हृदयविकाराचा धोका
मुळातच जंक फुडच्या सेवनामुळे वजनवाढ होते. मेदामुळे रक्तातील कोलेस्टेरॉल वाढून त्याचा हृदयावरील रक्तवाहिन्यांवर परिणाम होतो. तसेच हृदयाला होणाऱ्या रक्तपुरवठ्यात अडथळा निर्माण झाल्यास हृदयविकाराचा तीव्र धक्का बसू शकतो.
किडनी व यकृताला मारक
चिप्स आणि फ्राईज यामध्ये मिठाचे प्रमाण अधिक असते. यामुळे अतिप्रमाणात शरीरात फॅट्स तयार होतात. रक्तातील घटक गाळून विषारी व टाकाऊ पदार्थ बाहेर टाकण्याचे काम किडनी करत असल्याने या प्रक्रियेवर त्याचा थेट परिणाम होतो. तसेच जंकफूड सोबत शीतपेयांचा मारा केल्याने यकृताची काम करण्याची क्षमता कमी होते.
कर्करोगाचा धोका
फायबरचा अभाव असल्याने जंकफूड हानिकारक असतातच पण त्यात असलेल्या साखर आणि मेद यामुळे प्रोस्टेट ग्रंथींचा कर्करोग होण्याचा धोका अधिक असतो.
हे आहेत फास्ट आणि जंक फूड
पिझ्झा, बर्गर, फ्रेंच फाईज, चायनीज पदार्थ, रोल्स, सँडविच, रॅप्स,चिप्स, मंचूरियन, नुडल्स, चॉकलेट, केक, पेस्ट्री, चिकन, चिली, वडापाव, सामोसा, आईस्क्रीम सोबतीला शीतपेये अशा पदार्थांचा यात समावेश होतो
जंक फूड बंदीबाबत विद्यापीठ अनुदान आयोगाचा पुढाकार
देशातील सर्व विद्यापीठे तसेच महाविद्यालये व उच्च शिक्षण देणाऱ्या संस्थांच्या कॉलेज कॉलेज कॅम्पसमध्ये जंक फुडवर बंदी घालण्याचा निर्णय मनुष्यबळ विकास मंत्रालयाने २०१६ मध्ये घेतला होता. त्यानुसार आयोगाने विद्यापीठांना तसे पत्रही पाठवले होते पण त्याच्या अंमलबजावणीत दिरंगाई झाली असल्याने आयोगाने नव्याने निर्देश जारी केले आहेत. तसेच या निर्णयाची कसोशीने अंमलबजावणी करावी, असे नमूद करण्यात आले आहे. महाविद्यालयांनी याबाबत जनजागृती करावी, असे नमूद केले आहे. तसेच सीबीएसई मंडळानेही संलग्न शाळांना या निर्णयाबाबत कळवले आहे. सरकारच्या या निर्णयामुळे तरुणाईच्या आरोग्याबाबत सजगता वाढणार आहे.
विद्यापीठ, महाविद्यालये कँम्पसमध्ये जंकफुडच्या विक्रीवर बंदीबाबत विद्यापीठ अनुदान आयोगाने घेतलेला निर्णय मुलांच्या आरोग्याच्यादृष्टीने अतिशय महत्त्वाचा आणि अभिनंदनीय आहे. यामुळे घरचे सकस पदार्थ खाण्याकडे मुले आपोआप वळतील. कायद्यानेच हा निर्णय घेतल्याने त्याची अंमलबजावणी बंधनकारक असणार आहे.
प्राचार्य डॉ. एस. वाय. होनगेकर, विवेकानंद कॉलेज.
केंद्रीय मनुष्यबळ विकास मंत्रालयाने जंक फुडच्या बंदीबाबत घेतलेल्या निर्णयामुळे विद्यार्थ्यांच्या आरोग्याची काळजी घेतली जाणार आहे. तसेच महाविद्यालयीन पातळीवर जंक फुडचे दुष्परिणाम विद्यार्थ्यांच्या लक्षात आल्यास भविष्यातील त्यांचे आरोग्य सुरक्षित राहील. शासनाने या निर्णयाच्या अंमलबजावणीकडे काटेकोरपणे लक्ष द्यावे.
डॉ. पंकज एस. पाटील
