रामचंद्र चाळके

कोल्हापूर : गांधीनगर येथील कोयना कॉलनीतील रामचंद्र गणपती चाळके (वय ७४) यांचे निधन झाले. त्यांच्या पश्चात पत्नी, मुलगा, मुलगी, नातवंडे असा परिवार आहे. रक्षाविसर्जन रविवारी (ता. २४) सकाळी नऊ वाजता आहे.

०००

बापू पाटील

कुडित्रे : कांचनवाडी (ता. करवीर) येथील बापू साताप्पा पाटील (वय ६०) यांचे निधन झाले. त्यांच्या पश्चात पत्नी, दोन मुलगे, मुली, सुना, नातवंडे असा परिवार आहे. रक्षाविसर्जन रविवारी (ता.२४) सकाळी आहे.

०००

हौसबाई पाटील

शाहूवाडी : सरुड (ता. शाहूवाडी) येथील हौसाबाई बाळासाहेब पाटील (वय ५८) यांचे निधन झाले. शेतकरी कामगार पक्षाचे जिल्हा प्रतिनिधी डॉ. संपत पाटील यांच्या त्या आई होत. त्यांच्या पश्चात पती, दोन मुलगे, मुलगी, सुना, नातवंडे असा परिवार आहे. रक्षाविसर्जन रविवारी (ता.२४) दहा वाजता सरूड येथे आहे.

००००

तुळसाबाई पाटील

कोल्हापूर : सरनोबतवाडी (ता. करवीर) येथील तुळसाबाई तुकाराम पाटील (वय ६१) यांचे निधन झाले. त्यांच्या पश्चात पती, मुलगा, मुलगी, नातवंडे असा परिवार आहे.

०००

म. टा. वृत्तसेवा, जयसिंगपूर

भूमाता बिग्रेडच्या जिल्हा उपाध्यक्षा माधुरी सूर्यकांत शिंदे (वय ३८) यांचा पतीने डोक्यात कुऱ्हाडीचे घाव घालून खून केला. उदगाव (ता. शिरोळ) येथे शनिवारी दुपारी १२ च्या सुमारास ही घटना घडली. खून केल्यानंतर पती सूर्यकांत महादेव शिंदे हा आपल्या आठ वर्षांचा मुलगा शिवराज याला घेऊन जयसिंगपूर पोलिस ठाण्यात स्वत:हून हजर झाला. याबाबत गुन्हा नोंद करण्याचे काम रात्री उशिरापर्यंत सुरू होते. पोलिसांनी संतोष श्रीकृष्ण माने या तरुणालाही ताब्यात घेतल्याचे पोलिस उपाधीक्षक कृष्णात पिंगळे यांनी सांगितले.

याबाबत पोलिसातून व घटनास्थळावरून मिळालेली माहिती अशी, माधुरी शिंदे या भूमाता ब्रिगेडच्या कोल्हापूर जिल्हा उपाध्यक्षा होत्या. सूर्यकांत व माधुरी यांच्यात गेल्या सुमारे सहा वर्षापासून वादविवाद होत होते. ते दोघेही याच काळापासून विभक्त राहत होते. उदगाव येथे कृष्णामाई विकास संस्थेलगत माधुरी या मुलगी रेवती (वय १७) व शिवराज (वय ८) यांच्यासमवेत राहत होत्या. तर शेजारील घरातच सूर्यकांत हा आई, वडिलांसमवेत राहत होता. तो वारंवार माधुरी यांच्यावर चारित्र्याचा संशय घेत असे. त्याने सुमारे वर्षभरापूर्वी माधुरी यांच्यावर प्राणघातक हल्लाही केला होता. गेल्या चार दिवसांपासून सूर्यकांतने माधुरीच्या घरातील विद्युत पुरवठाही बंद केला होता.

शनिवारी सकाळी त्यांच्यात वादावादी झाली. घराच्या मागील बाजूस रिकाम्या जागेत रागाच्या भरात सूर्यकांत याने कुऱ्हाडीने माधुरी यांच्या डोक्यावर, मानेवर तसेच खांद्यावर घाव घातला. यातील काही वार डोक्यावर वर्मी लागल्याने माधुरी शिंदे यांचा जागीच मृत्यू झाला. खूनाची ही घटना प्रत्यक्ष पाहणाऱ्या मुलास घेऊन सूर्यकांत शिंदे जयसिंगपूर पोलिस ठाण्यात हजर झाला.

यानंतर जयसिंगपूर पोलिस ठाण्याचे सहाय्यक पोलिस निरीक्षक शहाजी निकम, उपनिरीक्षक किरण दीडवाघ, समीर गायकवाड, सुरेश गायकवाड, हवालदार विजय मुंदाळे, लता राऊत यांच्यासह घटनास्थळी पोहोचले. मृतदेहाचा व घटनास्थळाचा पंचनामा करण्यात आला. यानंतर मृतदेह उत्तरीय तपासणीसाठी जयसिंगपूर प्राथमिक आरोग्य केंद्रात नेण्यात आला. घटनास्थळी बघ्यांनी मोठी गर्दी केली होती. दरम्यान संतोष माने या तरूणाला पोलिसांनी अधिक माहितीसाठी ताब्यात घेतले आहे.

थंड डोक्याने खून

खून केल्यानंतर जयसिंगपूर पोलिस ठाण्यात हजर झालेल्या सूर्यकांत शिंदे याच्या चेहऱ्यावर केलेल्या कृत्याबाबत पश्‍चातापाचा लवलेशही दिसत नव्हता. तो वारंवार माधुरी शिंदे यांना दोष देत 'तुम्ही तिचा मोबाईल तपासून पहा, म्हणजे तुम्हाला खरे काय ते कळेल' असे तो बोलत होता.

शिवराजने दिली माहिती

सहा वर्षाच्या चिमुकल्या शिवराज समोरच सूर्यकांतने माधुरी यांच्यावर कुऱ्हाडीचे वार केले. त्याला घेऊन सूर्यकांत पोलिस ठाण्यात हजर झाल्यानंतर पोलिसांनी दोघांना वेगळे केले. त्यानंतर चिमुकल्या शिवराजनेच पोलिसांना नेमके काय घडले याची माहिती दिली.

माधुरी यांचा आंदोलनांत सहभाग

माधुरी शिंदे या भूमाता ब्रिगेडच्या जिल्हा उपाध्यक्ष होत्या. कोल्हापूर येथील अंबाबाई मंदिर गाभारा प्रवेश, शनिशिंगणापूर तसेच हाजीअली येथील आंदोलनात त्यांचा सहभाग होता. त्यांच्या खूनाचे वृत्त उदगाव व परिसरात वाऱ्यासारखे पसरले. यानंतर नागरिकांनी घटनास्थळी मोठी गर्दी केली. त्यांचा खून झाल्याचे समजताच त्यांची आई व बहिणीने घटनास्थळी धाव घेतली. महाविद्यालयात गेलेली मुलगी रेवतीही घरी परतली. त्यांनी केलेला आक्रोश हृदय पिळवटून टाकणारा होता.

साप्ताहिक बाजारभाव...

वांगी, कांदा महागला

अननस, तोतापुरी आंब्याने बाजारपेठ फुलली

फोटो आहे...

म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर

मान्सून पावसाने अद्याप जोर पकडला नसला तरी फळभाज्या व पालेभाज्यांची आवक मंदावल्याने दर वाढू लागले आहेत. स्वयंपाकघरात प्रामुख्याने महत्त्वाचे घटक असलेल्या वांगी व कांद्याच्या दरात चांगलीच वाढ झाली आहे. वांगी ५० रुपयांवरून ७० रुपये, तर कांद्याचा दर १६ ते २० रुपये किलोपर्यंत पोहोचला आहे. एरवी पाच ते दहा रुपयांना मिळणाऱ्या फ्लॉवर व कोबीच्या गड्ड्याची किंमत आता २० ते ३० रुपये झाली आहे. फळ मार्केटमध्ये अननस व तोतापुरी आंब्याची चांगलीच आवक वाढली आहे.

जूनच्या पहिल्या आठवड्यापासून खरीप पेरणीला सुरुवात झाली. त्यामुळे भाजीपाला उत्पादनातील क्षेत्र कमी होत असल्याने भाजीपाल्याची आवक मंदावली आहे. मान्सून पावसाने अद्याप जोर पकडला नसला तरी, आवक कमी झाल्याने भाजीपाल्याच्या दरात वाढ होऊ लागली आहे. गेल्या आठवड्यात वांग्याचा किलोचा दर ५० रुपये किलो असताना या आठवड्यात यामध्ये २० रुपयांची वाढ होऊन ७० रुपये किलो झाला आहे. तर कांद्याच्या दरात किलोमागे चार ते पाच रुपयांची वाढ होऊन सरासरी दर १६ ते २० रुपयांपर्यंत पोहोचला आहे.

बाजारात फ्लॉवर व कोबीला साधारण मागणी असल्याने दर नेहमीच कमी असतो. त्यामुळे सरासरी पाच ते दहा रुपयांना गड्ड्याची विक्री होत असते. रविवारी मात्र फ्लॉवरचा गड्डा ३० रुपये, तर कोबीचा दर २० रुपये झाला होता. इतर फळभाज्यांची आवक कमी असल्याने फ्लॉवर व कोबीला चांगली मागणी दिसत होती. पालेभाज्यांमध्ये मेथी, शेपू व पालकला चांगला दर मिळत आहे.

फळ मार्केटमध्ये सीताफळाची आवक अद्याप सुरू झाली नसली, तरी अननस व तोतापुरी आंब्यांची आवक चांगलीच वाढली आहे. प्रमुख मार्केटसह शहराच्या महत्त्वाच्या चौकात अननस विक्री मोठ्या प्रमाणात सुरू आहे. अननस सरासरी २० ते ३० रुपयांना, तर पाच ते दहा रुपयाला एक अशी तोतापुरी आंब्याची विक्री होत आहे.

००००

फळभाज्यांचे दर (प्रतिकिलो रु.)

वांगी - ७०

टोमॅटो - २०

भेंडी - ४०

ढबू मिरची - ४०

जवारी गवार - ५०

दोडका - ६०

कारली - ५०

वरणा - ६०

ओली मिरची - ४०

०००

कांदा - १६ ते २०

बटाटा - ३०

लसूण - ३०

आले - ११०

००००

पालेभाजी दर (पेंडी रु.)

मेथी - २०

पोकळा - १५

पालक - १०

शेपू - १५

कोथिंबीर - २५

०००००

फळांचे दर (प्रतिकिलो रु.)

संत्री - १००

मोसंबी - ४०

डाळिंब - २० ते ४०

सफरचंद - १८० ते २००

चिकू - ४०

केळी - २५ ते ३० रु. डझन

जवारी केळी - ४० ते ५० रु. डझन

०००

श्रीकांत डोंगरे

कोल्हापूर : राधानगरी येथील श्रीकांत मारुती डोंगरे (वय ७३) यांचे निधन झाले. त्यांच्या पश्चात पत्नी, मुलगा, दोन मुली असा परिवार आहे.

आजरा : गेले पंधरवडा भर गायब झालेल्या पावसाने रविवारी दुपारपर्यंत ऊन-पावसाचा लपंडाव करीत सायंकाळपासून रिपरिप हजेरी लावली. पावसामुळे जनजीवन विस्कळीत झाले असले तरी शेतकरी बांधवांमधून समाधान व्यक्त होत आहे. मृग नक्षत्राच्या पहिल्या काही दिवसांनंतर पाऊस गायब झाल्याने सर्वांनी आभाळाकडे लक्ष लावले होते. वातावरण ढगांनी कुंद असे, पण पाऊस पडत नव्हता. मात्र, सायंकाळी कोंडी फोडत पावसाने बरसात केली. उगवलेल्या पेरण्यांना आणि रोपलावणीच्या तरव्यांना जीवदान लाभले आहे. मात्र, मोठा पाऊस होण्याची अपेक्षा व्यक्त होत आहे.

म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर

मंगळवार पेठ बेलबाग परिसरात टेंपो आणि दुचाकीची समोरासमोर झालेल्या धडकेत प्रवीण भोपालचंद राठोड (वय ३५, रा. पुण्यपवित्र अपार्टमेंट, बेलबाग, मंगळवार पेठ) हा सराफ व्यावसायिक ठार झाला. रविवारी सकाळी दहाच्या सुमारास अपघात झाला.

राठोड यांचे भेंडे गल्लीत दागिन्यांचे दुकान आहे. रविवारी सकाळी दुकानाकडे जाण्यासाठी ते टीव्हीएस मायस्ट्रोवरुन जाण्यासाठी बेलबागेतील घरातून बाहेर पडले. पाटाकडील तालमीकडे जाणाऱ्या रस्त्यांवरील महाराष्ट्र जनरल स्टोअर्ससमोर भंगार नेणाऱ्या टेंपो व दुचाकी समोरासमोर धडक झाली. राठोड गंभीर जखमी झाले. टेम्पो चालक अन्वर शेख (२३, रा. राजोपाध्येनगर) याने जखमी राठोड यांना सीपीआर रुग्णालयात उपचारास दाखल केले. उपचारापूर्वीच डॉक्टरांनी त्यांना मृत घोषित केले. त्यांच्या पश्चात पत्नी, दोन मुले, आई,वडील, भाऊ असा परिवार आहे.

शाहूवाडी : थेरगाव (ता. शाहूवाडी) येथील राजर्षी शाहू सार्वजनिक वाचनालयाच्या वतीने देण्यात येणाऱ्या राजर्षी शाहू साहित्य गौरव पुरस्कारांचे वितरण मंगळवारी (ता.२६) राजर्षी शाहू महाराज जयंतीदिनी होणार असल्याची माहिती निमंत्रक व वाचनालयाचे अध्यक्ष चंद्रकांत रेडेकर यांनी दिली. या समारंभासाठी प्रमुख पाहुणे म्हणून प्रसिद्ध साहित्यिक चंद्रकुमार नलगे उपस्थित राहणार आहेत.

निवड समितीने यापूर्वीच राजर्षी शाहू साहित्य पुरस्कारांची घोषणा केली असून, यामध्ये नुकतेच साहित्य अकादमी पुरस्काराचे मानकरी ठरलेल्या 'फेसाटी' या कादंबरीला प्रथम (लेखक नवनाथ गोरे, निगडी बुद्रुक, ता. जत), बाळासाहेब भडकवाड (मंचर, पुणे) यांच्या 'फिरकी' कादंबरीला द्वितीय, विवेकानंद कॉलेज कोल्हापूरचे प्रा. भाऊसाहेब गोसावी यांच्या 'माणुसकीच्या हाकेवरचा गाव' या कथासंग्रहास तिसरा क्रमांक मिळाला आहे. तसेच जोतीराम रंगराव सांगले (शहापूर, ता. पन्हाळा) यांना सन २०१८ चा राजर्षी शाहू ग्रंथमित्र पुरस्कारही जाहीर झाला आहे. राजर्षी शाहू महाराज जयंतीदिनाचे औचित्य साधून मंगळवारी थेरगाव येथील सत्संग सभागृहात पुरस्कारांचे वितरण होणार असल्याची माहितीही अध्यक्ष रेडेकर यांनी दिली.

म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर

इंडियन रेल्वे केटरिंग अँड टुरिझमतर्फे प्रवाशांसाठी ज्योतिर्लिंगसह नेपाळ दर्शन ही विशेष सेवा उपलब्ध केली आहे. पर्यटन रेल्वेच्या व्यवस्थेमुळे मडगाव, सावंतवाडी, कणकवली, रत्नागिरी, चिपळूण, खेड, वीर, पनवेल, कल्याण, लोणावळा, चिंचवड, पुणे, नाशिक आणि कोल्हापूर भागातील प्रवाशांसाठी स्वस्तात प्रवास करता येणार आहे.

प्रति व्यक्ती १८,९०० रुपये प्रवास खर्च आहे. यामध्ये व्दितीय श्रेणी स्लीपर कोचची सुविधा, शाकाहारी जेवण, नाष्टा, पर्यटनस्थळांच्या भेटीसाठी बस आणि सुरक्षा व्यवस्थेचा समावेश आहे. प्रवासात त्र्यंबकेश्वर (नाशिक), व्दारकाधीश व्दारका, सोमनाथ वेरावल, महाकलेश्वर (उज्जैन), त्रिवेणी संगम व हनुमान मंदिर (अलाहाबाद), काशी विश्वनाथ (वाराणसी), पशुपतीनाथ (काठमांडू), पोखरा स्थानिक दर्शन, घृष्णेश्वर (औरंगाबाद), औंढा नागनाथ (परभणी), वैजनाथ (परळी), मल्लिकार्जुन (करनुल टाऊन) या स्थळांचा समावेश आहे. १९ रात्री आणि वीस दिवस असा प्रवास आहे. १५ ऑगस्ट २०१८ पासून प्रवासाला प्रारंभ होणार आहे. अधिक माहितीसाठी www.irctctourism.com येथे संपर्क साधावा, असे आवाहन करण्यात आले आहे.

फोटो - आहे...

शाहू कार्याचे चित्रमय दर्शन

शाहूप्रेमींसाठी पर्वणी, प्रदर्शनातून कार्याची माहिती

कोल्हापूर टाइम्स टीम

राजर्षी शाहू महाराजांच्या वेगवेगळ्या राजमुद्रा, त्यांची औद्योगिक-कृषी आणि जल व्यवस्थापनविषयक धोरण, राधानगरी धरणापासून ठिकठिकाणच्या तलाव बांधणीसाठीचे अंदाजपत्रक, जुना राजवाडा परिसरातील कुस्तीचे मैदान, शिक्षण विषयक आदेशाची कागदपत्रे आणि कोल्हापूरला प्रगतीशी जोडणाऱ्या रेल्वे स्टेशनचा पायाभरणी समारंभाची छायाचित्रे यामधून शाहू कार्याचे दर्शन घडत आहे.

अखिल भारतीय मराठा महासंघ, कोहापूर जिल्हातर्फे राजर्षी शाहू महाराजांच्या जयंतीचे औचित्य साधून त्यांच्या कार्यावर आधारित कागदपत्रे आणि छायाचित्रांचे प्रदर्शन भरविले आहे. शाहू स्मारक भवन येथील कलादालन येथे आयोजित चार दिवसीय प्रदर्शनाचे रविवारी उद्घाटन झाले. पश्चिम महाराष्ट्र देवस्थान समितीचे अध्यक्ष महेश जाधव, माजी महापौर आर. के. पोवार, धनगर समाजाचे नेते बबन रानगे, मराठा महासंघाचे जिल्हाध्यक्ष वसंत मुळीक, इतिहास अभ्यासक इंद्रजित सावंत यांची प्रमुख उपस्थिती होती. प्रदर्शनाच्या पहिल्याच दिवशी शाळकरी मुलांनी व शाहूप्रेमींनी गर्दी केली.

राजर्षी शाहू महाराजांच्या जीवनातील विविध प्रसंगातील छायाचित्रे, लोकाभिमुख राज्यकारभाराची साक्ष देणारी कागदपत्रे, औद्योगिक धोरणापासून कृषी क्षेत्राच्या विकासाला पूरक निर्णय हे प्रदर्शनाचे वेगळेपणे ठरले आहे. प्रदर्शनाच्या प्रारंभी छत्रपती कुटुंबांतील सदस्यांची छायाचित्रे, राजर्षी शाहू महाराजांचे नातेवाईकांची छायाचित्रे लक्ष वेधून घेतात. त्र्यंबोली यात्रेवेळी निघालेली शाहू महाराजांची भव्य मिरवणूक, शाहूकालीन करवीर नगरी, शाहू महाराजांचे निवासस्थान असलेला स्टेशन बंगला, शाहू महाराजांच्या हस्ताक्षरातील अस्पृश्यांच्या शिक्षणाची सोय करणारा जाहीरनामा, त्यांची ठराव बुके, राधानगरी धरणासाठी तनी लाख पन्नास हजार रुपयांची मंजुरी देणारा आदेश, रस्त्यांच्या बांधणी संबंधातील अंदाजपत्रक प्रदर्शनात उपलब्ध आहेत. दरम्यान प्रदर्शनाच्या उद्घाटनप्रसंगी शैलेजा भोसले, संजीवनी नलवडे, रमेश मोरे, अवधूत पाटील, गौरव पाटील, ऋषीकेश पाटील, प्रथम शिरहट्टी, शरद साळोखे, गणेश नेर्लेकर आदी उपस्थित होते

राज्याभिषेक ते रेल्वे स्टेशनची पायाभरणी

दोन एप्रिल १८९४ रोजी वयाच्या विसाव्या वर्षी राजर्षी शाहू महाराजांचा करवीर गादीचे छत्रपती म्हणून राज्याभिषेक झाला. याप्रसंगी त्यांनी एका जाहीरनामाव्दारे शककर्ते शिवरायांनी सुरू केलेले राज्याभिषेक शकाचे पुर्नजीवन केले. त्याप्रसंगासह त्यांच्या राज्य कारभाराचे दाखले देणारी छायाचित्रे प्रदर्शनात आहेत. रेल्वे स्टेशनचा पायाभरणी समारंभ, राधानगरी धरणाची निर्मिती आणि विविध ठिकाणच्या तलावांची बांधणी यामधून त्यांचा औद्योगिक व विकासात्मक दृष्टीकोन पाहावयास मिळतो. राजर्षी शाहू महाराजांना कुस्तीची प्रचंड आवड. त्यांनी कुस्तीपटूंना प्रोत्साहित केले. त्यांच्या उपस्थितीत कुस्त्यांचे जंगी मैदाने व्हायची. जुना राजवाडा येथे कुस्ती पाहण्यासाठी भारतीय बैठक घालून बसलेले शाहू महाराजांचे छायाचित्र पाहताना त्यांचे वेगळे रुप नजरेसमोर उभे राहते.

राजर्षी शाहू महाराजांच्या जीवनातील वेगवेगळ्या पैलूंचे दर्शन घडविणारे प्रदर्शन यापूर्वी भरविले होते. यंदा, त्यांच्या औद्योगिक, शेती विषयक व जल व्यवस्थापनविषयक धोरण लोकांसमोर यावे हा प्रदर्शनाचा मुख्य उद्देश आहे.

- इंद्रजित सावंत, इतिहास अभ्यासक

पर्यायांचा शोध सुरू

कागदी पिशव्यांना मागणी, पर्यावरणपूरक उत्पादने बाजारात

कोल्हापूर टाइम्स टीम

प्लास्टिकवर बंदी घातल्याने पर्यायी वस्तूंचा शोध विक्रेत्यांनी घेतला आहे. दंडाची मोठी धास्ती घेतल्याने कागदी पिशव्यांना मोठी मागणी वाढली आहे. कागदी पिशव्यांच्या किंमती प्लास्टिकच्या तुलनेत अधिक असल्या तरीही बाजारपेठेत पर्यावरणपूरक वस्तू आणल्या आहेत. दुकानदार, ग्राहकांनी प्लास्टिकला पर्याय म्हणून कागदी वस्तू निवडल्या आहेत.

दुकानाबाहेर लावलेल्या प्लास्टिकच्या ग्लासच्या माळा, थर्माकॉलच्या डिश, प्लास्टिकच्या पिशव्यांनी गच्च भरलेल्या दुकानांचे चित्र कोल्हापुरात बदलले आहे. राज्य सरकारने केलेल्या प्लास्टिक बंदीमुळे प्लास्टिक निर्मूलनात दुकानदारांनी मोठा सहभाग घेतला आहे. केळीच्या पानापासून बनवलेल्या अनेक वस्तू दुकानात उपलब्ध आहेत. सुंदर पत्रावळ्या, केळीचे पान, लाकूड तसेच स्टार्च पासून बनवलेले चमचे, द्रोण व प्लेट आहे. खाद्यपदार्थ पार्सलसाठी फूड कंटेनर्स आहेत. प्लास्टिक कॅरीबगला पर्याय म्हणून कागदापासून बनवलेल्या खाकी रंगाच्या आकर्षक पिशव्या, चहा, आइस्क्रिमचे कप, पाणी पिण्यासाठी कागदी ग्लासेस उपलब्ध आहेत. हॉटेल व्यवसायासाठी लागणारे सिल्व्हर फूड कंटेनर्सही पुनर्वापरही केला जात आहे.

प्लास्टिकला पर्याय म्हणून डिश, पत्रावळ्या, कागदी ग्लासच्या माळांनी ही जागा घेतली आहे. थर्माकॉल डिश, प्लास्टिकचे पारदर्शक ग्लास, चहासाठी प्लास्टिकचे ग्लास सर्रास वापरले जात होते. त्यांच्या किमतीही सर्वसामान्यांना परवडणाऱ्या होत्या. मात्र बंदीमुळे त्याची जागा पळसाचे पान, सागाच्या पानापासून पत्रावळ्यांनी घेतल्या आहेत. डिश, छोटे द्रोण, लाकडी चमचे विक्रीसाठी उपलब्ध आहेत. कागदी डिशमध्येही असंख्य प्रकार दाखल झाले आहेत. प्लास्टिकच्या स्ट्रॉची जागा आता कागदी स्ट्रॉने घेतली आहे. प्लास्टिकच्या पिश‌व्यांऐवजी खाकी कागदी प्रकारातील अनेक प्रकारच्या पिशव्या विक्रीसाठी आल्या आहेत. काही उत्पादने बचत गटांकडून तयार केली असून काही कागदी उत्पादने कर्नाटकातून आयात केली आहेत. हॉटेलमध्ये कोरडे पदार्थ ते कागदी पिशव्यांत दिले जात आहे.

किंमत अधिक

घाऊक बाजारपेठेत यापूर्वी थर्माकॉलची एक डिश एक रुपयाला, तर लाकडी चमचा ५० पैशाला मिळत होता. सध्या पत्रावळीच्या किंमतही वाढ झाली असून दोन ते चार रुपयांपर्यंत एक पत्रावळीची विक्री केली जात आहे. कागदी छोट्या पिशव्या साठ रुपये किलो आहेत. पूर्वी पन्नास पैशाला प्लास्टिकचा एक ग्लास होता, आता दीड ते दोन रुपये एका कागदी ग्लासची किंमत आहेत. लाकडी चमचा किमान दीड रुपये आहे. प्लास्टिकला पर्याय म्हणून बाजारपेठेत असलेल्या ग्लास, डिश, पिशव्यांच्या किमती दुप्पट झाल्या आहेत.

बाजारातील प्लास्टिक गायब

शहरातील कपिलतीर्थ, ऋणमुक्तेश्वर, लक्ष्मीपुरी, शाहुपूरी या प्रमुख मंडईत कापडी पिशव्या हद्दपार झाल्या. विक्रेत्यांनी प्लास्टिक पिशव्या उपलब्ध नसल्याचे ग्राहकांना सांगितले. काही ग्राहकांनी घरातूनच कापडी पिशव्या आणल्या. विक्रेत्यांनी कापडी पिशवीतून अनेक वस्तूंची विक्री केल्याचे चित्र दिसत होते. मटण व्रिकीच्या दुकानांत ग्राहक डबा घेऊन रांगेत थांबल्याचे चित्र होते. होलसेल प्लास्टिक विक्री करणारी दुकाने बंद राहिली. किरकोळ धान्य दुकानांदारांनी मात्र प्लास्टिकला ठोस पर्याय द्यावा, अशी मागणी केली. कपड्यांच्या मोठ्या शोरूमच्या दुकानांतही प्लास्टिक पिशव्या बंद करण्यात आल्या. काही ठिकाणी पर्यावरणपूरक पि‌शव्या ग्राहकांना दिल्या. हॉटेलमध्ये कागदी पिशव्याची जागा डब्यांनी घेतली. बाजारपेठेत दही विक्रेत्यांची मोठी तारांबळ उडाली.

Bhimgonda.Desai@timesgroup.com

Tweet : @bhimgondaMT

कोल्हापूर : जिल्हा परिषदेसमोर राजर्षी शाहू महाराज यांचा लोकवर्गणीतून पुर्णाकृती पुतळा उभारण्याचा निर्णय गेल्या काँग्रेस, राष्ट्रवादीच्या सभागृहाने घेतला. त्यासाठी आजी, माजी सदस्य, अधिकाऱ्यांकडून देणगी संकलाचे काम सुरू झाले. पुतळ्याचे भूमीपूजनही झाले. दरम्यानच्या काळात सरकारने एका पुतळ्यापासून दोन किलोमीटर अंतरावर दुसऱ्या राष्ट्रपुरूषाचा पुतळा उभारू नये, असा नवा आदेश काढला. त्या आदेशाच्या आडकाठीने पुतळा उभारण्याचा प्रस्ताव सव्वा वर्षापासून धूळ खात आहे. विद्यमान भाजप, शिवसेना, मित्रपक्षांच्या पदाधिकाऱ्यांच्या पाठपुरावा नसल्याने पुतळा उभारणीचा विषयच गुंडाळल्याचे सद्याचे चित्र आहे.

२० सप्टेंबर २०१६ रोजी गेल्या सभागृहाची शेवटची बैठक झाली. त्या बैठकीत जि. प. समोर राजर्षी शाहू महाराज यांचा ब्राँझचा पूर्णाकृती पुतळा उभरण्याचा ठराव तत्कालीन उपाध्यक्ष शशिकांत खोत यांनी मांडला. जुन्या सभागृहात विरोधी पक्षात आणि आता सत्तेत जेष्ठ असलेले सदस्य अरुण इंगवले यांनी त्यास अनुमोदन दिले होते. कोल्हापूरसह देशाला वैचारिक वारसा देण्याचे खरे श्रेय शाहूंचे आहे. त्यांनी दूरदृष्टी ठेऊन क्रीडा, सांस्कृतिक, शिक्षणाच्या विकासाचा पाया रचला. अशा शाहूंच्या पुतळ्याचे दर्शन जि. प. मध्ये येणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीस व्हावे, त्यांच्या कार्यास उजाळा मिळण्यासाठी जि. प. मुख्यालयासमोर पूर्णाकृती पुतळा उभारण्याचा ठराव खोत यांनी मांडला. त्यासाठी खोत यांनी ११ हजार रुपये देणगी जाहीर केली. पुतळ्यासाठी आजी, माजी सदस्य, अधिकाऱ्यांकडून प्रत्येकी ११ हजार रुपयांची देणगी संकलित करण्याची प्रक्रिया सुरू झाली होती. पुतळ्याचा २५ लाखांचा आराखडा तयार करण्यात आला. उभारणीसाठी परवानगीचा प्रस्ताव प्रशासनाने सरकारकडे पाठविला.

दरम्यान, एकाच राष्ट्रपुरुषाचा पुतळा दोन किलोमीटरच्या अंतरामध्ये उभारू नये, असा नवा आदेश सरकारने काढला. त्या आदेशाची अंमलबजावणीही सुरू झाली आहे. त्या नियमानुसार जिल्हा परिषदेसमोरील पुतळा उभारता येत नाही. दसरा चौकात छत्रपती शाहू महाराज यांचा पुतळा आहे. तेथून जिल्हा परिषदेसमोरील नियोजित शाहू पुतळ्याचे हवाई अंतर १.२० किलोमीटर होते. यामुळे पुतळा उभारणीत नवा आदेशाची आडकाठी आली. शाहूं प्रेमीतून तीव्र संताप व्यक्त झाला. यामुळे प्रशासनाने नव्या नियमातून मार्ग काढून पुतळा उभारता येतो का, याची चाचपणी केली. आदेशात स्पष्टपणे दोन किलोमीटरचे अंतर असल्याने प्रशासनाने पुतळा उभारण्याच्या प्रस्तावाचा पाठपुरावा करणे सोडून दिले. प्रस्ताव बांधकाम विभागातील लालफितीत अडकून राहिला. नियमाची आठकाडी असले तर शाहूंचे भित्तीशिल्प कोरण्याचा प्रस्ताव चर्चेला आला होता. मात्र पुतळा उभारणीच्या ठरावाला अनुमोदन दिलेले सदस्य इंगवले यांच्यासह सर्वच सत्ताधारी पदाधिकारी याकडे सोयीस्करपणे दूर्लक्ष करीत असल्याचे समोर आले आहे.

पुन्हा अपयश

जि. प. समोर राजर्षी शाहूंचा पुतळा उभारण्याचा प्रयत्न तत्कालीन पदाधिकारी खासदार बाळासाहेब माने, दिनकरराव यादव यांनीही केला होता. सरकारकडे पाठपुरावा झाला नाही. परिणामी पुतळा उभारला नाही. गेल्या सभागृहातील निर्णयानुसार पुतळा उभारणी परवानगीच्या पाठपुराव्यासाठी बांधकाम विभागाच्या दोन अधिकाऱ्यांची नियुक्तीही झाली. परंतु, सरकारनेच आडकाठी आणल्याने पुतळा उभारणीच्या प्रयत्नाला पुन्हा अपयश आले.

जि. प. समोर राजर्षी शाहू महाराज यांचा पूर्णाकृती पुतळा उभारण्यासाठी गेल्या सभागृहात झालेल्या ठरावावरून आराखडा तयार केला होता. पण सरकारने अंतराच्या अटीचा नवा आदेश काढला. या आदेशानुसार पुतळा उभारण्यात अडचण आली आहे.

तुषार बुरूड, कार्यकारी अभियंता, बांधकाम

म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर

जिल्हा परिषदेतर्फे दिला जाणारा राजर्षी शाहू पुरस्कार यंदा पदाधिकाऱ्यांच्या मर्जीतील सदस्यांना देण्याचा डाव आहे. अधिकृतपणे सोमवारी (ता.२५) पुरस्कारप्राप्त सदस्यांची नावे जाहीर करण्यात येणार आहेत. मात्र, तत्पूर्वीच पुरस्कारासाठी निवडलेल्या सदस्यांची नावे आणि त्यांच्या कर्तृत्वाची उघड चर्चा होत आहे. सभागृहातील प्रभावी कामकाज, सामाजिक, शैक्षणिक कामगिरी, चांगला, कुशल लोकप्रतिनिधी या महत्त्वाच्या निकषांऐवजी नेते, पदाधिकाऱ्यांची हुजरेगिरी, नेत्यांची त्यांची मुले, जवळचे कार्यकर्ते, पदाधिकाऱ्यांची री ओढणाऱ्या सदस्यांना पुरस्कार देण्याचे नियोजन असल्याचा आरोप होत आहे. परिणामी पुरस्काराची निवड वादग्रस्त ठरण्याची चिन्हे आहेत.

जिल्हा परिषदेत पुरस्कार निवड बैठकांच्या फेऱ्या झाल्या. गेल्या वर्षीपर्यंत पाच पुरस्कार दिले जात होते. मात्र, कामगिरीपेक्षा पक्षीय पातळीवर पुरस्काराची वाटणी झाली. त्यामुळे यंदा पुरस्काराची संख्या सहा करण्यात आली. भाजप, शिवसेनेच्या प्रत्येकी दोन, तर काँग्रेस, राष्ट्रवादीच्या प्रत्येकी एका सदस्यास शाहू पुरस्कार देण्याची ठरले आहे. शिवसेनेच्या एका नावावर अजून एकमत झालेले नाही. शेवटच्या टप्प्यात असा निर्णय झाल्याने जनसुराज्य, आवाडे गट, स्वाभिमानी शेतकरी संघटना, शाहूवाडी आणि चंदगड विकास आघाडीच्या चांगली कामगिरी असलेल्या सदस्यांना पुरस्कारापासून वंचित राहावे लागण्याची शक्यता आहे.

पक्षीय मतभेद, हितसंबंध बाजूला ठेवून पुरस्काराची निवड होणे अपेक्षित होते. मात्र, तसे न झाल्याने इच्छुकांमध्ये अस्वस्थता आहे. पुरस्कारासाठीच्या संभाव्य नावांत दोघे वगळता इतरांची पुरस्कार मिळण्यामागील कामगिरी काय? असा प्रश्न उपस्थित होत आहे. वशिलेबाजीमुळे सभागृहात नेहमी मौनीबाबाची भूमिका निभावणाऱ्यांचीही पुरस्कारासाठी वर्णी लागण्याची शक्यता आहे. अशाप्रकारे राजर्षी शाहू यांच्या नावाने असलेला पुरस्कार खिरापतीप्रमाणे वाटप होत असल्याच्या तक्रारीही आहेत. पुरस्कारासाठीच्या अनेक संभाव्य नावावर गंभीर आक्षेप आहेत. मात्र, वाईटपणा कोणी घ्यायचा, अशी सहकारी सदस्यांची भावना झाली आहे.

००००

१८ जणांचे प्रस्ताव

बंडा माने, सुभाष सातपुते, राहुल पाटील (काँग्रेस), सतीश पाटील, युवराज पाटील, जीवन पाटील, आजरा पंचायत समिती सभापती रचना होलम (राष्ट्रवादी काँग्रेस), अमरसिंह खोत, शिवाजी मोरे (जनसुराज्य), स्वरूपाराणी जाधव (शाहू विकास आघाडी), कोमल मिसाळ, अरुण माळी, विजय भोसले, वंदना जाधव, पन्हाळा पंचायत समिती सभापती पांडुरंग खाटकी (शिवसेना), राहुल आवाडे (आवाडे गट), गडहिंग्लज पंचायत समिती सभापती जयश्री तेली, मनीषा टोणपे (भाजप).

००००

संभाव्य नावे : सतीश पाटील (राष्ट्रवादी काँग्रेस), राहुल पाटील (काँग्रेस), मनीषा टोणपे, जयश्री तेली (भाजप), कोमल मिसाळ (शिवसेना)

००००००००

गडहिंग्लज : बिरेश्वर संस्थेतर्फे विद्यार्थांना शाखेचे चेअरमन रामगोंडा पाटील व मान्यवरांच्या हस्ते स्कॉलरशिप रकमेचे वितरण करण्यात आले. संस्थेच्या वतीने आर्थिक व्यवहाराबरोबर सामाजिक बांधिलकीच्या भावनेतून विविध उपक्रम राबविण्यात येतात. याचाच भाग म्हणून सभासदांच्या मुला-मुलींना जमा झालेल्या रकमेतून स्कॉलरशिप देण्यात आल्या. यावेळी संचालक विठ्ठल भमानगोळ, दीपक साखरे, संतोष पाटील, कर्मचारी स्वाती पाटील, बाहुबली पाटील, आदी उपस्थित होते.

उत्सव समितीकडून नियोजन, चित्ररथ, सजीव देखाव्यांचा समावेश

म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर

राजर्षी शाहू महाराज यांच्या जयंतीनिमित्त मंगळवारी (ता. २६) शहरातून भव्य मिरवणूक काढण्यात येणार आहे. चित्ररथ, सजीव देखावे, मर्दानी खेळाची प्रात्यक्षिके, पारंपरिक वाद्यांचा गजर अशा थाटामाटात मिरवणूक निघणार आहे. नागरिकांनी सहकुटुंब या मिरवणूक सहभागे व्हावे, असे आवाहन लोकराजा राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज जयंती उत्सव समितीचे कार्याध्यक्ष महेश जाधव यांनी पत्रकार बैठकीत केले.

मंगळवारी सायंकाळी ४.३० वाजता मिरजकर तिकटी येथून मिरवणुकीला प्रारंभ होईल. पालकमंत्री चंद्रकांत पाटील यांच्या हस्ते आणि महापौर शोभा बोंद्रे यांच्या अध्यक्षतेखाली मिरवणुकीला प्रारंभ होईल. श्रीमंत छत्रपती शाहू महाराज यांच्यासह जिल्ह्यातील खासदार, आमदारांची प्रमुख उपस्थिती असणार आहे. मिरवणुकीची वैशिष्ट्ये सांगताना जाधव म्हणाले, 'शाहूकालीन राज्य कारभार आणि आजची स्थिती याविषयावर प्रबोधनात्मक चित्रफलक,शाहू महाराजांच्या कार्यावर आधारित चित्ररथ, सजीव देखावे हे आकर्षण असेल. वारकरी, शाहू ढोल ताशा पथक, धनगरी ढोल, मर्दानी खेळाची प्रात्यक्षिकांचा समावेश राहील. '

मिरजकर तिकटी, बिनखांबी गणेश मंदिर, महाद्वार रोड, पापाची तिकटी, पान लाइन, महापालिका, महाराणा प्रताप चौक, आईसाहेब महाराज पुतळा, बिंदू चौक, देवल क्लबमार्गे मिरजकर तिकटी असा मिरवणूक मार्ग आहे. विविध संस्था पदाधिकारी, तालीम संस्था, सार्वजनिक मंडळे सहभागी होणार आहेत. मिरवणुकीला प्रारंभ होण्याअगोदर शाहीर दिलीप सावंत यांचा शाहिरीचा कार्यक्रम होईल. नागरिकांनी घरोघरी शाहू प्रतिमेचे पूजन करावे आणि सायंकाळी मिरवणुकीत सहभागी असे आवाहन समितीने केले आहे. समितीने शाहू महाराजांच्या छायाचित्रांचे पत्रकार परिषदेला बाबा पार्टे, अशोक पोवार, किसन भोसले, किशोर घाटगे, रमेश मोरे, जयकुमार शिंदे, श्रीकांत भोसले,उमेश पोर्लेकर, तानाजी पाटील, लाला गायकवाड, सुरेश जरग, दिलीप माने, बंटी पाटील आदी उपस्थित होते.

...........

राज्यभर सुट्टी जाहीर करावी

राजर्षी शाहू महाराजांची जयंती संपूर्ण राज्यभर भव्यदिव्य स्वरुपात साजरी झाली पाहिजे. सरकारने, या दिनी संपूर्ण राज्यभर सुट्टी घोषित करावी. प्रत्येक जिल्ह्यात कार्यक्रम सादर व्हावेत यासाठी महसूलमंत्री चंद्रकांत पाटील यांच्याकडे उत्सव समिती पाठपुरावा करत आहे असे माजी महापौर आर.के.पोवार यांनी सांगितले. दरम्यान मंगळवारी सकाळी १०.३० वाजता मिरजकर तिकटी येथे मंत्री पाटील यांच्या हस्ते शाहू प्रतिमा पूजनाचा कार्यक्रम होईल.

राधानगरी : राधानगरी विद्यालय या शाळेत आठवीत शिकणारी विद्यार्थिनी गायत्री सुरेश शिंदेने लिहिलेल्या राजर्षी शाहू महाराजांच्या जीवनावरील पुस्तकाचे प्रकाशन आज (ता. २५) श्रीमंत शाहू महाराज छत्रपती यांच्या उपस्थितीत न्यू पॅलेस कोल्हापूर येथे होणार आहे. यावेळी खासदार संभाजीराजे, माजी आमदार मालोजीराजे यांची उपस्थिती राहणार आहे.

गायत्री शिंदे हिने इयत्ता तिसरीत असताना शाहू महाराजांच्या जीवनावर शाळेत भाषण केले. त्यावेळी तिला बक्षीसरुपात शाहू महाराजांचा फोटो मिळाला. या स्फूर्तीतूनच ती शाहूंवरील पुस्तके वाचत होती. राजर्षींची कर्मभूमी असलेल्या राधानगरी परिसरातील ज्येष्ठ व्यक्तींकडून माहिती जमविण्याची मोहीम हाती घेतली. यातून तिला राजांच्या जीवनावरील अलिखित माहिती मिळाली. या माहितीचा संग्रह तिने केला. ६६ जीवन प्रसंग आणि तितक्याच छायाचित्रांचा सुंदर ग्रंथ तयार झाला. ही बाललेखिका आपल्या पुस्तकाच्या लेखनाने खूप आनंदी आहे. लेखनाची स्फुर्ती देणाऱ्या आपल्या वडिलांना ती याचे श्रेय देऊ इच्छिते.तिला आई अन्नपूर्णा, वडील सुरेश, माजी शिक्षण सभापती अभिजित तायशेटे, मुख्याध्यापक आर. डी. कांबळे, एस. बी. बैलकर यांचे मार्गदर्शन लाभले.

म. टा. वृतसेवा, हातकणंगले

केंद्र सरकारच्या वतीने आयोजित केलेल्या स्वच्छ भारत अभियान अंतर्गत स्वच्छ सर्वेक्षण २०१८ या स्पर्धेत देशातील ४०४४ शहरांनी सहभाग नोंदवला होता. या स्पर्धेत पेठवडगाव नगरपालिकेने २० वा क्रमांक पटकावला. याबद्दल प्रशासनाच्या वतीने नगरपालिका चौकात साखर-पेढे वाटून आनंदोत्सव साजरा करण्यात आला.

स्वच्छ भारत अभियानअंतर्गत वडगाव नगरपरिषद प्रशासनाने शहरवासीयांना ओला व सुका कचरा वेगळा करण्याकामी घरोघरी डस्टबीनचे वाटप केले होते. घरोघरी घंटागाडीद्वारे ओला-सुका कचरा संकलन करणे, त्यावर प्रक्रिया करणे यामध्ये आरोग्य विभागातील कर्मचारी तसेच इतर विभागांतील कर्मचाऱ्यांचे मोलाचे सहकार्य लाभल्याने घनकचरा व्यवस्थापन, सांडपाणी व्यवस्थापन होण्यास सोयीचे झाले. स्वच्छतेच्या २४ तासांत तक्रारीचे निवारण होण्यासाठी 'स्वच्छता अॅप' वडगाव शहरवासीयांनी डाउनलोड करून घेतल्याने स्वच्छतेच्या तक्रारींची वेळेत निर्गत झाल्याने नगरपरिषदेचा गुणानुक्रमात वाढ होण्यास मदत झाली. पेठवडगाव शहरात प्रमुख चार ठिकाणी ओल्या कचऱ्यावर सेंद्रिय पद्धतीने प्रक्रिया करण्यासाठी कंपोस्ट पीट उभारण्यात आले. त्या ठिकाणी ओल्या व सुक्या कचऱ्यावर प्रक्रिया करून सेंद्रिय खताची निर्मिती झाली. हे खत शेतीसाठी वापरण्यात येत असून त्यापासून नगरपालिकेच्या उत्पन्नवाढीस मदत झाली. स्वच्छता अभियानात नगराध्यक्ष मोहनलाल माळी, उपनगराध्यक्ष अजय थोरात, गटनेत्या प्रविता सालपे, विरोधी पक्षनेत्या विद्याताई पोळ, मुख्याधिकारी अतुल पाटील, आदींसह नगरसेवक, नगरसेविका, पालिकेचे पदाधिकारी, पत्रकार, शाळा, कॉलेज, महिला बचत गट, सामाजिक संस्था, विविध समाजातील नागरिक आदींनी सहभाग नोंदविला होता.

०००

पालिकेने संघटितरीत्या प्रत्यक्ष स्वच्छता अभियानाचे काम केले, तसेच पत्रकारांनी एक तास वडगावसाठी संकल्पना राबविली. त्याला शहरवासीयांतून मोठा पाठिंबा मिळाला. पालिकेचे लोकप्रतिनिधी, कर्मचारी व नागरिकांच्या एकत्रित प्रयत्नांमुळे यश मिळाले. शहरवासीयांनी यापुढे स्वच्छता अभियानात सातत्य ठेवून पालिकेस सहकार्य करावे.

अतुल पाटील, मुख्याधिकारी, पेठवडगाव न.प.

-------------

फोटोओळी :

पेठवडगाव (ता. हातकणंगले) येथील नगरपरिषदेला स्वच्छता अभियानात देशपातळीवर २० वा क्रमांक मिळाला. यानिमित्त साखर-पेढे वाटून आनंद व्यक्त करताना उपनगराध्यक्ष अजय थोरात, प्रविता सालपे, मुख्याधिकारी अतुल पाटील, नगरसेवक संतोष चव्हाण, शरद पाटील, संतोष गाताडे, आदी.

(छाया : सतीश माळवदे, वडगाव )

आनंद चरापले, राधानगरी

देशातील थोर समाज सुधारक आणि कोल्हापूर संस्थांनाचे अधिपती छत्रपती राजर्षी शाहू महाराजांनी यांनी आपल्या राज्यात हरितक्रांती आणि औद्योगिक क्रांतीचे पर्व निर्माण करण्यासाठी अनेक योजना राबविल्या. त्यांनी राबवलेल्या प्रत्यक्ष कृतीयुक्त प्रयोगामुळे कोल्हापूर जिल्ह्यात हरित क्रांती झालीच त्याशिवाय समृद्धीची बीजे रोवून 'जलयुक्त कोल्हापूर' अशी ओळख करून दिली. राधानगरी येथील लक्ष्मी जलाशय बांधून संपूर्ण भारतात आदर्श राजा आणि शेतकऱ्यांची कणव असलेला राजा म्हणून त्यांची ओळख अधोरेखित झाली. कोल्हापूरच्या राजर्षी शाहू महाराजांनी सर्व सामान्य जनतेच्या मनात आपले स्थान कोंदण करून ठेवले आहे.

गरिबांचा राजा,सर्व प्रजेचा राजा अशी विशेषणे लाभलेल्या राजर्षी शाहू महाराजांनी कोल्हापूर तथा करवीर संस्थानाचा कारभार करताना अनेक क्रांतिकारी निर्णय घेतले. १८९४ मध्ये राज्याभिषेक झाल्यानंतर प्रजेला सुखी ठेवण्यासाठी विविध योजना राबवण्यास सुरुवात केली. १८९६ नंतर राज्यात दुष्काळाचे सावट निर्माण झाले होते. पिण्यासाठी पाणी उपलब्ध नाही तर शेतीला कोठून मिळणार हा प्रश्न महाराजांना भेडसावत होता. त्यांनी इंग्लंड, इटली या देशातील सिंचन योजना प्रत्यक्षात अमलात आणण्याचा निर्धार केला आणि राधानगरी आणि काळम्मावाडी येथे तलाव बांधण्याचा संकल्प केला.

जनतेच्या कल्याणासाठी राज्याची तिजोरी खुली करणाऱ्या शाहू महाराजांनी आपल्या संस्थानात पाटबंधारे विभागाला तलाव बांधण्याच्या सर्वेक्षणाचे १९०६ मध्ये आदेश दिले. राधानगरी फेजीवडे येथील भोगावती नदीवर तलाव बांधण्याचा निर्णय घेतला. १९०७ मध्ये कृष्णाजी देशपांडे यांच्या मार्गदर्शनाखाली आरेखन करण्यात आले. प्रस्तावित जालाशयास सांडव्या ऐवजी स्वयंचलित दरवाजे बसविण्याचे नियोजन केले होते. नोव्हेंबर १९०९ मध्ये भोगावती नदीवर फेजीवडे गावजावळ भोगावती नदीवर दगडी बांधकामाचा तलाव बांधण्यास सुरवात झाली. कोल्हापूर जिल्ह्यात विकासाचे पर्व सुरू झाले धरणाच्या बांधकाम ठिकाणी अनेकांना रोजगार मिळाला. १९१०ते १९१८ पर्यंत जलाशयाचे ४० फूट उंचीचे बांधकाम पूर्ण होऊन ६०० दश लक्ष घनफूट पाणी साठा राहिला. तलावातील पाणी भोगावती नदीमधून कोल्हापूर, शिरोळपर्यंत येऊ लागले. पिण्यासाठी आणि शेतीसाठी पाणी काही प्रमाणात उपलब्ध होत असल्याने हरित क्रांतीची नवी दिशा मिळाली. राज्याच्या तिजोरीतून १४ लाख रुपये खर्च केला. पुढे पहिल्या महायुद्धच्या आणि आर्थिक परिस्थिती नाजूक अशा स्थितीत धरणाचे काम बंद करण्यात आले.

राधानागरीच्या लक्ष्मी जलाशयाचे काम टप्या टप्प्याने असतानाच १९२२ मध्ये महाराजांचे निधन झाले. कोल्हापूर संस्थान दुःखाच्या छायेत लोटले गेले यामुळे जलाशयाचे काम तब्बल २१ वर्षे थांबले. पुढे राजाराम महाराज आणि इंग्रज सरकारने जलाशय बांधणीस सुरवात झाली. तरीही काम अपुरे राहिले. स्वातंत्र्यानंतर १९५४ मध्ये लक्ष्मी तलाव पूर्ण आकारास आला. धरणाच्या पायथ्याशी वीज गृहाची बांधणी करण्यात आली.

शाहू महाराजांच्या लक्ष्मी जलाशय बांधणीत सर्व बाबी काळजीपूर्वक करण्यात येत होत्या.धरण पाण्याने पूर्ण भरल्यानंतर सांडव्या ऐवजी स्वयंचलित दरवाजे राज्यांच्या हयातीनंतर तत्कालीन सरकारने मधील प्रसिद्ध अभियंते विश्वेश्वरय्यांच्या मार्गदर्शनाखाली सात स्वयंचलित दरवाजे बसवण्यात आलेत. एका दरवाजाचे वजन पस्तीस टन आहे. पाण्याचा दाब पडताच हे दरवाजे आपोआप उघडतात. अत्यंत मजबूत असलेला राधानगरी येथील लक्ष्मी तलाव सह्याद्रीच्या डोंगररांगेत निसर्गाच्या कुशीत वसला असून नदीवर बांधलेला देशातील पहिला तलाव आहे. १९५४ पासून आज पर्यंत प्रत्येकवर्षी पूर्ण क्षमतेने पाण्याने भरलेला पाहण्यास मिळतो. स्वयंचलित दरवाजातून प्रतिसेकंदला १४२८ क्युसेक्स पाण्याचा विसर्ग होतो. सात दरवाज्यातून एकूण दहा हजार क्युसेस पाण्याचा विसर्ग पाहून पाहणाऱ्यांचे भान हरपून जाते.

राधानगरीच्या लक्ष्मी तलावाच्या बांधकामाच्या टिकाऊपणाबद्दल शंका घेण्यात आल्या. पण संस्थान काळातील शाहू राज्यांचे स्मारक 'लक्ष्मी जलाशय' आजही भव्य दिव्य स्वरूपात उभे आहे. दगडी बांधकाम, उंच धरण, पाण्याचा मोटा साठा यामुळे १९७४मध्ये धरणाला सिमेंट काँक्रिट करण्यात आले तर १९८५ पर्यंत धरणाच्या बाहेरील बाजूने दगडी बांधकामाचा आधार देण्यात आला. यामुळे राधानगरीचा तलाव अधिकच मजबूत बनला आहे.

शंभर वर्षपूर्वी बांधकाम सुरवात केलेला राधानगरीचा तलाव आजही पर्यटकांना आकर्षित करतो. याच तलावामुळे कोल्हापूर शहराला पिण्यासाठी पाणी मुबलक मिळत आहे शिवाय राधानगरी,करवीर, हातकणंगले, शिरोळ आणि कर्नाटकाच्या काही भागाला पाणी पुरवठा शेती सिंचन आणि पिण्यासाठी होतो.या धरणामुळे हरित क्रांती बरोबर औद्योगिक क्रांती झाली. कोल्हापूर जिल्ह्यात सुब्बत्ता आली याचे सर्व श्रेय शाहू महाराजांना दिले जाते.कोल्हापूर जिल्हा हिरवाईने फुलला आहे.

८. ३६ टीएमसी पाणी साठा असलेल्या लक्ष्मी तलावामुळे सुमारे पन्नास हजार हेक्टर जमीन पाण्याखाली आली आहे. १०३७ मीटर लांब आणि ३८.४१ उंचीचे धरण म्हणजे राजर्षी शाहू राजांच्या रयतेच्या प्रेमाचा नमुना दिमाखात अस्तित्व टिकवून आहे.

राजर्षी शाहू महाराजांच्या अथक परिश्रमातून उभारलेल्या राधानगरी धरणामुळे कोल्हापूर जिल्ह्यासह कर्नाटक भागात शेती सुजलाम् केली आहे. तलावाची डागडुगी प्रत्येक वर्षी केली जात असल्याने जलाशयाचे आयुर्मान वाढत आहे. या तलावावामधून पाणी गळतीचे प्रमाण अत्यंत कमी आहे याचीही वेळेत दुरुस्ती केली जाते. नामवंत कंपनीकडून मार्गदर्शन घेतले जाते. तलावाच्या शेजारी नवीन दरवाजे वाढ करण्याची योजना केली जाणार आहे. स्वयंचलित दरवाजे कायमपणे दिमाखात राहणार आहेत.

रोहित बांदिवडेकर, शाखा अभियंता, राधानगरी जलाशय.

राधानगरी तलाव म्हणजे शाहू राजांनी जनतेला दिलेली अमूल्य देणगी आहे. प्रत्येकवर्षी तलाव पूर्णक्षमतेने भरतो. पाण्याच्या विसर्गाचे नियोजन आणि दुरुस्ती यामुळे शेती सिंचन व नळपाणी पुरवठा योजना याना मुबलक पाणी कोल्हापूर जिल्ह्यात मिळत आहे.

प्रकाश पाटील, कालवा निरीक्षक, राधानगरी जलाशय

मराठीसह हिंदी, इंग्रजीतही शाहू महाराजांवर विपुल ग्रंथसंपदा

म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर

लोकाभिमुख राज्यकारभार आणि सामाजिक सुधारणासाठी क्रांतिकारी निर्णयांची अंमलबजावणी करणाऱ्या राजर्षी शाहू महाराज यांच्या जीवनकार्यावर मराठीत विपुल लेखन झाले आहे. संपादित ग्रंथ, संशोधन ग्रंथ, कादंबरी अशा विविध वाङमयीन प्रकारात राजर्षी शाहूंच्या जीवनातील अनेकविध पैलूवर लेखन झाले आहे. कुणी आठवणींतून शाहू उलगडले तर कुणी संदर्भ साधनांच्या आधारे संशोधन करत त्यांच्या सामाजिक, शैक्षणिक, औद्योगिक, कृषी व जल व्यवस्थापनविषयक नीतीचा धांडोळा घेतला. मराठी लेखक, संशोधकांसह हिंदी आणि इंग्रजीतही त्यांच्यावर लिखाण झाले आहे. शाहूचरित्रकार अण्णासाहेब लठ्ठे यांनी प्रारंभी शाहू जीवन कार्यावर इंग्रजीत दोन खंड लिहिले. शाहूंच्या कार्यावर आधारित चित्रमय पुस्तकांची निर्मिती झाली आहे. शाहू स्मारक ग्रंथांचे विविध भाषेत अनुवाद सुरू आहेत.

श्रीमंत छत्रपती शाहू छत्रपती यांचे चरित्र : करवीर संस्थानचे दिवाण अण्णासाहेब लठ्ठे

शाहू महाराजांच्या आठवणी : भाई माधवराव बागल

'शाहू छत्रपती ए रॉयल रिव्हॉल्यूएशनरी' (मराठी, इंग्रजी) : डॉ. धनंजय कीर (शाहू चरित्र प्रसिध्द)

शाहूकालीन कागदपत्रे खंड प्रकाशित :डॉ. आप्पासाहेब पवार

राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज कार्य व प्रभाव : डॉ. विलास संगवे

राजर्षी शाहूंची कागदपत्रे नऊ खंड : डॉ. विलास संगवे

राजर्षी शाहू राजा आणि माणूस : कृ. गो. सूर्यवंशी

शाहू गौरव ग्रंथ : पी. बी. साळुंखे

शाहू छत्रपती आणि लोकमान्य टिळक : य. दि. फडके

लोकराजा शाहू छत्रपती : डॉ.रमेश जाधव

(१९७५ पासून शाहू विषयक कागदपत्रांचे संशोधन, राजर्षी शाहू गौरव ग्रंथ संपादन)

राजर्षी शाहू स्मारक ग्रंथ : संपादक डॉ. जयसिंगराव पवार

(शाहू महाराजांची भाषणे, जाहीरनामे हुकूमनामे यावरही विविध पुस्तके)

राजर्षी शाहू वसा आणि वारसा : अॅड. गोविंद पानसरे

छत्रपती शाहू स्मृती दर्शन : हिंदुराव साळोखे

राजर्षी शाहू महाराज यांची सामाजिक विचारधारा व कार्य : संपादक रमेश चव्हाण

राजर्षी शाहू छत्रपती रयतेच्या राजाचे चित्रमय चरित्र : इंद्रजित सावंत, देविकाराणी पाटील

रयतेचा विश्वस्त राजा शाहू महाराज : डॉ. पद्मा पाटील

राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज विचार आणि कार्य : डॉ. शिरीष पवार

समाज क्रांतीकारक राजर्षी शाहू महाराज : डॉ. सुवर्णा नाईक निंबाळकर

माझे शाहूकार्य :बाबूराव धारवाडे

शाहू महाराजांची भाषणे : भगवानराव जाधव पनोरीकर

राजर्षी शाहू महाराजांची भाषणे : श्याम येडेकर

श्री शाहू छत्रपतींचे अर्थकारण : मीना कुलकर्णी

लोकांचा राजा छत्रपती : रघुनाथ कडवे

राजर्षी शाहू महाराज यांच्या आठवणी : दत्ताजीराव कुरणे

राजर्षी शाहू छत्रपतींचे अंतरंग : वासुदेव तोफखाने

छत्रपती राजर्षी शाहू महाराज : तु. बा. नाईक

राजर्षी शाहू स्मारक ग्रंथ : दत्ताजीराव बन्ने

क्रांतिसूक्ते राजर्षी शाहू महाराज : एस. एस. भोसले

राजर्षी शाहू महाराज राजकीय विचार : केशव हरेल

म. टा. प्रतिनिधी, कोल्हापूर

अकरावी ते पदवीपर्यंतच्या सर्व प्रवेशावेळी मनमानी उकळल्या जाणाऱ्या डोनेशनची पध्दत बंद करावी, यासह विद्यार्थ्यांचे प्रवेशासंबंधीचे प्रश्न तातडीने सोडवावेत, अन्यथा येथील उपसंचालक कार्यालयास टाळे लावले जाईल, असा इशारा ऑल इंडिया स्टुडंटस फेडरेशनचे राष्ट्रीय कार्यकारिणी सदस्य गिरीश फोंडे यांनी सोमवारी पत्रकार परिषदेत दिला. यासंबंधी मंगळवारी (ता. २५) उपसंचालकांची भेट घेऊन चर्चा करणार असल्याचेही त्यांनी सांगितले.

फोंडे म्हणाले, 'यावर्षी अकरावी प्रवेशासाठी प्रवेश अर्ज फी दहा रुपयांनी वाढविले आहे. पालक, विद्यार्थ्यांच्या खिशाला झळ पोहचवून अशाप्रकारे वाढविलेल्या फी वाढीस विरोध आहे. प्रवेश पत्रातून जमा सात लाख प्रशासनाकडे पडून आहेत. त्या पैशातून विद्यार्थ्यांना मोफत प्रवेश अर्ज देणे आवश्यक आहे. मात्र तसे झालेले नाही. अकरावी प्रवेश प्रक्रिया केंद्रीय पद्धतीने होत असताना काही शिक्षणसंस्था नियमबाह्यपणे डोनेशन म्हणून पैसे घेत प्रवेश देत आहेत. त्याकडेही प्रशासन सोयीस्करपणे दुर्लक्ष करीत आहे. दहावी उत्तीर्णतेचे प्रमाण वाढले आहेत. अकरावीसाठी प्रवेश घेऊ इच्छिणाऱ्या सर्वांना प्रवेश मिळण्यासाठी अनुदानित तुकड्या वाढविणे आवश्यक आहे. मात्र सरकारने महाविद्यालयांना विनाअनुदानीत तुकड्या देऊन जबाबदारी झटकली आहे. विना अनुदानित तुकडीसाठीची हजारो रुपये शुल्क सर्वसामान्य विद्यार्थ्यांना परवडत नाही. यामुळे प्रवेशाची प्रक्रिया पारदर्शकपणे करावी. पैशाचा खेळ थांबवावा. विद्यार्थ्यांना प्रवेशासंबंधी कोणतीही तक्रार, अडचण असल्यास केडीसीसी बँकेजवळील रेड फ्लॅग बिल्डिंग येथे संपर्क साधावा.' पत्रकार परिषदेस कृष्णा पानसे, अमोल पांढरे, प्रशांत आंबी,आरती रेडेकर, हरीश कांबळे आदी उपस्थित होते.

-----------------

Gurubal.mali@timesgroup.com

Tweet : gurubalmaliMT

कोल्हापूर : सर्वच क्षेत्रांतील अलौकिक कामगिरीने कोल्हापूरचे नाव जगाच्या कानाकोपऱ्यात पोहोचविणाऱ्या राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांचे जीवनचरित्र जनसामान्यांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी आणखी दहा हजार शाहू चरित्र ग्रंथ प्रकाशित करण्यात येणार आहेत. आतार्पंत १५ हजार ग्रंथ वाचकांपर्यंत पोहोचविल्यानंतर नवीन आवृत्तीत आणखी तीनशे पानांचा नवा मजकूर वाढविण्यात येणार आहे. महाराष्ट्र इतिहास प्रबोधिनीने हे शिवधनुष्य उचलले आहे.

राजर्षी शाहू महाराजांनी सामाजिक, शैक्षणिक, कृषी यांसह सर्वच क्षेत्रांत अफाट कामगिरी केली. त्यांचे कार्य जगाच्या कानाकोपऱ्यात पोहोचण्यासाठी प्रा. जयसिंगराव पवार यांच्या पुढाकाराने महाराष्ट्र इतिहास प्रबोधिनीने अठरा वर्षांपूर्वी शाहू स्मारक ग्रंथ प्रकाशित केले. बाराशे पानांच्या असलेल्या या ग्रंथाचे प्रकाशन ज्येष्ठ नेते शरद पवार यांच्या हस्ते झाले. विशेष म्हणजे प्रकाशित सर्व ग्रंथांच्या खर्चाची जबाबदारी पवार यांनी घेतली. त्यामुळे अतिशय कमी दरात हा स्मारक ग्रंथ वाचकांपर्यंत पोहचविता आला. अठरा वर्षात मराठी भाषेतील पंधरा हजार प्रती वाचकांपर्यंत पोहोचल्याने शाहूंचे चरित्र जनतेपर्यंत पोहोचणे सहज शक्य झाले.

या ग्रंथाच्या पुन्हा दहा हजार प्रती काढण्यात येणार आहेत. सध्या असलेला ग्रंथ बाराशे पानांचा आहे. पण नवीन ग्रंथ पंधराशे पानांचा असणार आहे. नवीन तीनशे पानांत शाहू महाराजांच्या जीवनातील अनेक प्रसंगांचा समावेश असणार आहे. हे प्रसंग प्रथमच वाचकांपर्यंत पोहोचणार आहेत. अठरा वर्षांत महाराजांबद्दल भरपूर नवीन माहिती मिळाली. अनेकांकडून काही अनुभव कळाले. तत्कालीन छायाचित्रे उपलब्ध झाली. या सर्व बाबींचा समावेश प्रा. पवारांनी नव्या ग्रंथांत केला आहे.

मराठीतील या ग्रंथांचे आतापर्यंत इंग्रजी, हिंदी, कोकणी, कानडी, तेलगू व उर्दू अशा अनेक भाषांत अनुवाद करण्यात आले. या सर्व भाषांतील ग्रंथांना वाचकांकडून चांगला प्रतिसाद मिळाला. इंग्रजी ग्रंथाची पहिली आवृत्ती संपल्याने आता दुसरी आवृत्ती काढावी लागणार आहे. मराठी ग्रंथामुळे महाराजांचे कार्य महाराष्ट्राच्या कानाकोपऱ्यात पोहोचले. इतर भाषांतील अनुवादामुळे ते जगातील काही देशांत कळाले. महाराजांच्या जीवनातील अनेक प्रसंगांविषयी अजूनही प्रचंड उत्सुकता आहे. नव्या ग्रंथात या घटना, प्रसंगांचा समावेश करण्यात आला आहे. राज्य सरकारने मदतीचा हात पुढे केला तर तो अतिशय कमी किमतीत उपलब्ध करून देणे शक्य होणार आहे.

०००

कोट...

राजर्षी शाहू छत्रपती महाराजांचे कर्तृत्व अफाट आहे. महाराजांच्या जीवनचरित्रासह त्यांच्या जीवनात घडलेल्या, पण आतापर्यंत माहीत नसलेल्या अनेक घटना, प्रसंग नव्या आवृत्तीत मांडण्यात आले आहेत. पाच खंडांतील हा ग्रंथ असून, लवकरच त्याचे प्रकाशन करण्यात येणार आहे.

प्रा. जयसिंगराव पवार, ज्येष्ठ इतिहास संशोधक

०००००

जर्मनीच्या सर्व विद्यापीठांत शाहूचरित्र

इंग्रजी, जर्मन यांसह विविध परदेशी भाषांत शाहू महाराजांचे चरित्र प्रकाशित करण्यात आले. विशेष म्हणजे जर्मन भाषेत सुधीर पेडणेकर यांनी अनुवादित केलेला ग्रंथ जर्मनीच्या सर्व विद्यापीठांत पोहोचला आहे. इंग्रजीतील ग्रंथही जगभरातील अनेक विद्यापीठांत दिला. या माध्यमातून शाहू महाराजांचे कार्य जगाच्या कानाकोपऱ्यात पोहोचविण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. त्याचाच एक भाग म्हणून सध्या चिनी, फ्रेंच, रशियन व इटालियन अशा अनेक भाषांत त्यांचा अनुवाद करण्यात येत आहे.

०००००

विविध भाषांतील प्रकाशित शाहूग्रंथ

कानडी चंद्रकांत पोकळे

कोकणी प्रा. अकल्पिता देसाई, प्रा. प्रमदा देसाई

उर्दू जनाब सय्यद अहमद

तेलगू डॉ. लक्ष्मीनारायण बोल्ली

इंग्रजी अरुण साधू

हिंदी डॉ पद्मा पाटील

जर्मन सुधीर पेडणेकर

.................

अनुवाद पूर्ण, प्रतीक्षा प्रकाशनाची

गुजराती किशोरभाई गौड

सिंधी हसानंद शमनानी

रशियन मेघा पानसरे, तत्यना बीकवा

...........

अनुवाद सुरू असलेले गौरवग्रंथ

फ्रेंच डॉ. सानेश्वरी तळपदे

चिनी ओ दाई ली

बंगाली गुरुप्रसाद कार्लेकर

मल्याळम एन. एस. साजिद

इटालियन डॉ. अॅलेस्सांड्रा कोन्सोलॅरो

..................